روزنامه گسترش تجارت – جواد سمساریلر
یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش ۳۲ درصدی حجم ترانزیت ایران در چند سال گذشته، اعمال سختگیری‌های بیش از حد و مقررات نامناسب در این حوزه است.
درحال‌حاضر ۲۴نهاد و سازمان در حمل‌ونقل و ترانزیت کشور دخالت می‌کنند و این مسئله، نوعی خودتحریمی در حوزه ترانزیت ایجاد کرده است. حمل‌ونقل و ترانزیت در دست بخش خصوصی است، اما وقتی ۲۴ نهاد در آن دخالت کرده و به مسئله حالت امنیتی می‌دهند، مشکلات آغاز می‌شود. درواقع نه تنها این سازمان‌ها تسهیلاتی به ترانزیت نمی‌دهند، بلکه با سختگیری‌های بی‌مورد، در کارها مانع‌تراشی می‌کنند.
درحال‌حاضر امور مربوط به ترانزیت از هر مبدا به هر مقصدی در دنیا با سرعت انجام می‌شود اما مشکلات موجود در ایران، روند کار را کند کرده است. این مشکلات از سال‌های گذشته وجود داشته و با وجود سامانه‌های جدیدی که در گمرک برقرار شده باز هم نه تنها مشکلات حل نشده، بلکه بیشتر هم شده است. اگرچه آیین‌نامه‌های گمرکی، مشکلاتی برای ترانزیت و حمل‌ونقل بین‌المللی ایجاد می‌کند، اما موضوع فقط مسائل گمرکی نیست. بخشی از مشکل مربوط به حضور و اعمال نظر سازمان‌های موازی از جمله ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، سازمان دخانیات و… در حوزه ترانزیت است. براساس قوانین ایران، برخی کالاها نباید از ایران عبور کند درحالی‌که کشور ترانزیتی نباید چنین قوانینی داشته باشد. کالا مربوط به شخص و مقصدی غیر از ایران است و باید تلاش کنیم کالاهای ترانزیتی را جذب کرده، به بنادر و مرزهای ایران بیاوریم و از کشور عبور دهیم. در چنین شرایطی، کاهش ترانزیت مسئله‌ای طبیعی و قابل‌پیش‌بینی است. درحال‌حاضر به بسیاری کالاها اجازه عبور از ایران داده نمی‌شود و برخی کالاها برای مدت‌طولانی در گمرک معطل می‌ماند زیرا سازمان‌های مختلف در این زمینه دخالت و اعمال نظر می‌کنند. بنابراین در چنین شرایطی طبیعی است ترانزیت کشور روند ریزشی داشته باشد. گمرک در چند سال گذشته تلاش کرده پنجره واحدی برقرار کند تا مجوزهای مختلف مربوط به ترانزیت در یک سامانه تجمیع و به‌طور نظام‌مند، همه مدارک یکجا جمع شود اما این برنامه، از سوی دانشگاهیان و بدون استفاده از نظر و تجربه فعالان و کارگزاران حمل‌ونقل و گمرک نوشته شده و به همین دلیل از نظر فعالان حمل‌ونقل، مشکلات فراوانی دارد. به‌عنوان نمونه در همین برنامه، اصلاحاتی که در سال ۹۳ در آیین‌نامه امور گمرکی دیده شده، اعمال نشده است. در واقع برنامه‌ای که برای نرم‌افزار پنجره واحد نوشته شده و به ای‌پی‌ال معروف است، بی‌توجه به قوانین موجود نوشته شده و بسیاری از مسائل در آن دیده نشده است درحالی که حمل‌ونقل بین‌المللی براساس قانون کشور فعالیت می‌کند. این مسئله مشکلاتی در روند کار ما ایجاد می‌کند. بنابراین اگر مسئولان درباره کاهش ترانزیت هشدار می‌دهند و به‌دنبال راهکاری برای حل مشکلات هستند، باید از مشورت بخش خصوصی و فعالان این حوزه بهره بگیرند.
در چنین شرایطی که ما درگیر مشکلات داخلی گمرک و قوانین هستیم، طبیعی است ترانزیت کشورهای همسایه رشد کند. ترانزیت حوزه‌ای است که در آن نمی‌توان مقررات متعدد اعمال کرد، زیرا در ترانزیت، ما فقط حمل‌کننده کالا هستیم و اصل کالا متعلق به دیگران است و تمام تلاش ما باید این باشد که کالا را به کشور آورده و از مسیر ایران عبور دهیم. با توجه به اینکه در ترانزیت کالا فقط از کشور عبور می‌کند، هیچ هزینه‌ای برای کشور ندارد و در مقابل، اشتغالزایی و ارزآوری مطلوبی می‌تواند برای کشور داشته باشد. با این وجود مشکلات ترانزیت کشور آنقدر زیاد شده که انگیزه‌ها را برای کار و تلاش برای جذب باز کاهش داده است. صاحبان کالا در بیرون از ایران از وضعیت رفتار با کالا در ایران راضی نیستند و وقتی مشاهده می‌کنند بارها چگونه در گمرک کشور ما باز و روی زمین ریخته می‌شود، از مسیر ایران صرف‌نظر می‌کنند. در شرایطی که در روند ترانزیت کارشکنی‌های فراوانی می‌شود، طبیعی است صاحبان کالا تمایلی به عبور از ایران نداشته باشند. وقتی به کشورهای اطراف نگاه می‌کنیم، می‌بینیم فقط ایران است که با چنین مشکلاتی روبه‌رو است و کشورهای همسایه، در جذب بیشتر کالا با هم رقابت می‌کنند. یک هشدار جدی هم در این زمینه این است که اگر بندر گوادر پاکستان هم فعال شود، درسال‌های آینده همین بار فعلی را نیز از دست خواهیم داد. در همه ۳۷ سالی که مسئولیت ریاست انجمن حمل‌ونقل بین‌المللی ایران را برعهده داشتم، همواره مشکلات ترانزیت و حمل‌ونقل بین‌المللی را به مسئولان گوشزد کرده‌ام اما به نظر می‌رسد گوش شنوایی در کار نبوده و نیست.
نظرات بسته شده است.