رئیس هیئت‌مدیره انجمن مهندسی دریایی :مشکلات پیش روی صنعت دریایی
اهمیت دریا با داشتن سهم حدود ۹۰ درصد از اقتصاد کشور انکارناپذیر است. با این حال به نظر می‌رسد نگاه عمومی در سیاست‌های اقتصادی کشور در بخش دریا عموماً معطوف به کشتیرانی بوده است. قطعاً کشتیرانی شاهرگ حیاتی اقتصاد کشور به شمار می‌رود، اما آیا این تنها ظرفیت موجود در بخش دریایی است؟ حسین ابراهیم‌زاده فاضل به‌عنوان رئیس هیئت‌مدیره جدید انجمن مهندسی دریایی، در این گفتگو از مشکلات پیش روی صنعت دریایی گفته است.
آقای فاضل، مهم‌ترین کاری که باید دولت در بخش صنعت و تولید دریایی انجام دهد چه کاری است؟
به نظرم دولت دوازدهم باید حداکثر تلاشش را به کار گیرد تا فضای کسب‌وکار تسهیل شود و بخش خصوصی بتواند فعالیتش را ادامه دهد. تسهیل به این معناست که نگاه حاکمیتی به بخش خصوصی و مردم نگاه پلیسی و مچ‌گیری نباشد. نگاهی باشد که بخواهد کمک کند و کار را راه بیندازد. بخش خصوصی در این بخش انتظار جدی دارد. این همان فضایی است که اوایل انقلاب بین مردم و دولت حاکم بود و هردو به هم اعتماد داشتند.
اما این تسهیل کسب‌وکار جنبه‌های بسیاری دارد و تا حدودی کلی است…
بله، این مسئله از جنبه‌های متعددی قابل‌پیگیری و انجام است. مثلاً اگر بخواهیم بحث‌های قانونی را پیگیری کنیم، اصلاح قوانین مالیاتی یکی از این کارهاست. در حال حاضر به‌شدت شاهد این هستیم که بخش‌های مختلف صنعت ما در سال‌های اخیر به دلایل مالیاتی نتوانسته‌اند درآمد خوبی داشته باشند اما مالیات همچنان مطالبه می‌شود و حتی برای آن فشار می‌آورند. اصولاً وزارت دارایی باید کمک‌کننده تولید باشد نه مطالبه‌گر تولید.
موضوعات قانونی، مثلاً مالیات بر ارزش‌افزوده، باعث تعطیلی بسیاری از کارگاه‌های ساخت شناور شده است.
دولت البته مالیات را یکی از منابع مهم درآمدزایی خود می‌داند.
این یک تجربه منحصربه‌فرد نیست. در تمام کشورهایی که این موضوع یعنی ساخت شناور را مد نظر قرار داده‌اند، به تولید کمک می‌کنند. تسهیلات ارزان می‌دهند و حمایت‌های مختلفی می‌کنند. آنها از کشتی‌سازی حمایت می‌کنند چراکه می‌دانند در ادامه صنعت بزرگی رونق می‌گیرد که تاثیرش را بر اقتصاد کشور خواهد گذاشت. اما ما اینجا با این نگاه بسته پیش می‌رویم که فقط درآمد دولت کم نشود.
در حال حاضر شرایط این کارگاه‌های تولیدی چگونه است؟
اجازه بدهید اول این را بگویم که نگاه جزءگرایانه‌ای در بین قانون‌نویسان و لایحه‌نویسان ما وجود دارد که آسیب‌زننده است. آنها باید نگاه کمک‌کننده و تسهیل‌گرایانه به بخش خصوصی داشته باشند. قانون‌ها باید برای بخش دریایی اولویت ویژه‌ای قائل باشند. در حالی که هرروز به خاطر سامانه‌های مکرر راه را برای صنعتگران ما سخت‌تر می‌کنند و هرروز جایی تعطیل می‌شود.
اما مشخص نبودن سیاست‌های تولید مثلاً در بخش شناور شرایط نامناسبی ایجاده کرده است.
در وزارت صمت برنامه کلانی برای تولید – به‌ویژه در بخش دریایی- نداریم. باید هدف و بازار مشخص باشد. به‌طور مثال در بخش کشتی‌سازی یک روز می‌گوییم می‌خواهیم کشتی اقیانوس‌پیما بسازیم، در حالی که برای این کار نیاز دارید که زیرساخت‌ها و عقبه الزام‌آور آن یعنی زنجیره تأمین را در نظر گرفته باشید. چون این کار را نکردیم کشتی که می‌سازیم هزینه و زمان بیشتری برای تحویل آن صرف می‌شود و درنتیجه مارکت‌پذیر نیست و مورد پسند بازار نخواهد بود.
آیا ما واقعاً می‌توانیم در همه بخش‌های تولید مدعی باشیم؟
باید وزارت صمت در حوزه برنامه‌ریزی کلان و تعیین بازارهای هدف اقدامی جدی کند، در غیر این صورت هیچ کاری نمی‌توانیم انجام دهیم. توان و منابع کشور و بخش خصوصی محدود است. باید مشخص کنیم که مثلاً در دوره‌های ۱۰ساله در چه بخش‌هایی می‌خواهیم وارد شویم. بر اساس این موضوع باید قانون‌گذاری کنیم و تسهیلات بدهیم و حمایت کنیم.اما این مسئله به‌هیچ‌وجه وجود ندارد و شاید بتوان گفت وزارت صمت از آن غفلت کرده است. پس بخش خصوصی انتظار دارد این کار سامان داده شود و بازارها شکل بگیرند. با گذر از این مرحله است که می‌توانیم در دنیا حرفی برای گفتن داشته باشیم.
در داخل کشور قراردادها عموماً با مناقصه واگذار می‌شوند و شرکت‌های ایرانی هم در این مناقصه‌ها شرکت می‌کنند. با این شرایط چطور می‌توانیم ادعا کنیم که شرایط برای شرکت‌های داخلی فراهم نیست؟
شناورهای خارجی برعکس شناورهای داخلی ملزم به پرداخت ۱۶.۷ درصد بیمه نیستند. بر اساس محاسبات و به دلیل قانون یک شناور خارجی می‌تواند بیست و چند درصد قیمت ارزان‌تری را نسبت به شناورهای داخلی ارائه بدهد. طبعاً وزارت نفت هم اعلام می‌کند مناقصه برگزار کرده و آنها برنده شده‌اند. اما مشکل اینجاست که ظاهراً عزم جدی وجود ندارد که تقاضا را تحریک کنیم و صنعت داخلی راه بیفتد. قطعاً بحث من بیشتر حوزه خدمات را شامل می‌شود نه بخش تولید را. قطعاً حوزه‌هایی وجود دارد که در آنها توانمندی داخلی نداریم و باید جوینت خارجی بگیریم.
اجرای اصل ۴۴ در بخش دریایی و به‌خصوص تولید و صنعت تا چه حد پیگیری شده است؟
در حوزه برنامه‌ریزی ما هنوز تکلیف بخش‌های دولتی را مشخص نکرده‌ایم. بعد از سال‌ها که از قانون اصل ۴۴ می‌گذرد، همچنان وزارت نفت ما کشتی تعمیر می‌کند. هنوز سازمان گسترش، مدیریت کارخانه‌های ساخت کشتی را در اختیار دارد. قطعاً تفکیک‌ها دشوار است و بدهی‌هایی وجود دارد اما باید زودتر این کار انجام شود.
تعامل شرکت‌های بزرگ ملی با بخش خصوصی چه نقشی در این مسئله دارد؟
این اهمیت دارد که برنامه‌های بلندمدت اعلام شوند. شرکت‌هایی مانند کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و وزارت نفت و شرکت ملی نفت‌کش باید برنامه‌های بلندمدت خود را در حوزه ساخت و خرید کشتی اعلام کنند. ناگهان اعلام می‌شود که کشتی می‌خواهیم و بخش خصوصی هم هنوز خودش را برای این کار آماده نکرده است.
سلام متاسفانه صنعت کشتی سازی برای مدیران که در کارخانه های ایران وارد می شوند ناشناخته است برای مثال نگاه کنید به مجتمع کشتی سازی بندرعباس در سال 90 بیش از پنج هزار نفر مشغول بکار بودند ولی امروز 1400نفر است و کسی به دنبال راهکار ایجاد اشتغال نیست چرا . این همه کارگران و مهندسین آن اعتصاب کردند و گفتند مدیریت ضعیف است پنج روز اعتصاب !!! اما هیچ نماینده از مجلس نیامد بگوید سما آقای مدیریت عامل قبلا چقدر در کارخانه های کشتی سازی کار کرده اید و چقدر تجربه دارید شرم آور است این همه پرسنل کشتی سازی داد زد که این جا کارگاه سوسیس و کالباس نیست که این آقایان آمده اند و امروز مجتمع کشتی سازی در حد یک کارگاه سوسیس و کالباس شده است آیا جایز است مجتمعی که بیش از 600 میلیون دلار ثروت ملی خرج آن شده است مدیریت نانوان داشته باشد. پس شما نگاه کنید به کارخانه های دیگر کشتی سازی های جهان پی میبرید که تجربه حرف اول می زند و امروز مجتمع کشتی سازی بندرعباس اسیر مدیریت ناتوانی شده است که تجربه ندارد و این صنعت چگونه می خواهد ابجاد استغال کند اول افراد به کارگاه و قسمتها و واحد های تولیدی وارد می شوند و پی از چندبن سال کم کم به مدیران رده میانی و سپس به مدیران ارشد میرسند ولی در صنعت ما مدیریت یک شبه راه بیست ساله را طی می کند و ابن روش نمی تواند پویا باشد بایستی کمیسیون صنایع مجلس برای انتخاب مدیریت توانمند برای مجتمع کشتی سازی از تمام افرادی که قادر به هدایت این مجتمع هستند در یک جلسه عمومی دعوت کند و طرح بدهند هر کسی طرح برنامه پیشرفت مجتمع کشتی سازی را خوب داد بهنوان مدیریت عامل انتخاب شود و برنامه ایشان هرساله مورد رسیدگی انجام گیرد !! بیاید نگاه تخصص به مجتمع کشتی سازی کنبد ببینید بیش از 70 میلیون دلار در زمان ابن مدیربت بومی به ابن مجتمع خسارت وارد شده است چرا کسی در فکر نیست کلیه تجهیزات در حال نابودی است