پهنه‌بندی موضوعی بنادر، کلید توسعه پایدار!
سی نیوز-* در حالی که کشورهای همسایه مانند امارات موفق شده‌اند بنادر کوچک و محدود خود را به قطب‌های گردشگری و اقتصادی تبدیل کنند، بنادر ایران با تمام ظرفیت‌های طبیعی و تاریخی خود، همچنان صرفاً به کارکردهای سنتی تجاری محدود مانده‌اند. بندر چابهار، با سواحل بکر، اقلیم منحصر به فرد و پیشینه فرهنگی غنی، می‌توانست تبدیل به مقصدی مدرن برای گردشگری دریایی شود، اما فقدان سیاستگذاری هوشمند و تقسیم‌بندی کارکردی بنادر، این فرصت را از کشور سلب کرده است. در واقع، کشورما با داشتن منابع بالقوه، در بخش توسعه اقتصاد دریامحور، نه به دلیل کمبود زیرساخت، بلکه به علت عدم پهنه‌بندی و برنامه‌ریزی استراتژیک، عقب مانده است.
تمرکز انحصاری بنادر ایران بر حمل‌ونقل بار و تجارت، مانع از بهره‌برداری از ظرفیت‌های بالقوه گردشگری دریایی و توسعه اقتصاد دریامحور شده است. بررسی نمونه‌های موفق منطقه، به ویژه بندر رشید دبی، نشان می‌دهد که با طراحی دقیق کارکردهای هر بندر و اختصاص پهنه‌های مشخص، حتی یک بندر کوچک می‌تواند نقش حیاتی در اقتصاد و گردشگری منطقه ایفا کند. این موضوع نشان می‌دهد که سیاستگذاری هوشمند و تقسیم‌بندی کارکردی بنادر، می‌تواند عامل تحول و توسعه پایدار برای ایران باشد.
مفهوم پهنه‌بندی موضوعی بنادر به معنای اختصاص هر بندر به یک کارکرد مشخص و طراحی زنجیره ارزش مرتبط با آن است. در این مدل، بنادر می‌توانند به چهار دسته اصلی تقسیم شوند: بندر گردشگری با تمرکز بر ترمینال کروز، هتل‌های شناور و تفریحات دریایی؛ بندر تجاری تخصصی برای صادرات کالاهای فله، کانتینری یا خودرو؛ بندر صنعتی و لجستیک با تمرکز بر انبارداری، خدمات ترانزیت و تعمیر کشتی‌ها؛ و بندر آموزشی و پژوهشی با مراکز آموزش دریانوردی و پژوهشگاه‌های محیط زیستی و دریایی. اجرای چنین مدل پهنه‌بندی، منابع انسانی، سرمایه‌گذاری و زیرساخت‌ها را با هدف مشخص مدیریت می‌کند و از پراکنده‌کاری و اتلاف منابع جلوگیری می‌کند.
چابهار به عنوان نمونه، ظرفیت ویژه‌ای برای پهنه گردشگری دریایی دارد. این بندر با ویژگی‌های اقلیمی منحصر به فرد – خنک‌ترین بندر جنوبی ایران در تابستان و گرم‌ترین در زمستان – می‌تواند مقصدی جذاب برای گردشگران منطقه‌ای و بین‌المللی باشد. در مقابل، بندرعباس و خرمشهر با زیرساخت‌های موجود در حوزه لجستیک و تجارت، می‌توانند به عنوان پهنه‌های تجاری و صنعتی فعال شوند. نوار ساحلی شمال کشور نیز با تمرکز بر آموزش و پژوهش دریایی، می‌تواند ظرفیت علمی و محیط زیستی ایران را ارتقا دهد.
مزایای پهنه‌بندی موضوعی بنادر بسیار گسترده است. تمرکز سرمایه‌گذاری و نیروی انسانی در هر بندر، بهره‌وری و کارایی را افزایش می‌دهد. جذب سرمایه‌گذاری خارجی با چشم‌انداز روشن آسان‌تر می‌شود و توسعه پایدار بنادر تضمین می‌گردد. از سوی دیگر، این مدل امکان برندینگ مستقل برای هر بندر را فراهم می‌کند و زنجیره ارزش اقتصادی، گردشگری و آموزشی را در سطح ملی و منطقه‌ای یکپارچه می‌سازد.
تجربه موفق بندر رشید دبی نمونه بارزی از کاربرد پهنه‌بندی کارکردی است. این بندر که پیش‌تر صرفاً تجاری بود، با انتقال فعالیت‌های باربری به بندر جبل‌علی و ایجاد ترمینال کروز، به یک قطب گردشگری پیشرفته تبدیل شد. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های تفریحی و هتل‌های شناور، بازسازی اسکله‌ها و ارائه خدمات شهری، باعث شد حتی یک بندر کوچک بتواند روزانه میزبان هزاران گردشگر شود. این تجربه به وضوح نشان می‌دهد که بدون طراحی کارکردی و پهنه‌بندی بنادر، بهره‌برداری حداکثری از ظرفیت‌های دریایی امکان‌پذیر نخواهد بود.
برای ایران، اقدامات عملیاتی شامل تدوین سند بالادستی ملی برای پهنه‌بندی بنادر، تشویق سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در حوزه گردشگری و آموزش دریایی، توسعه زیرساخت‌های هوشمند و دیجیتال، بازاریابی و برندینگ منطقه‌ای، و ایجاد شبکه هماهنگ بین بنادر با کارکردهای متفاوت است. چنین اقدامات هماهنگ و هدفمند، کشور را قادر می‌سازد تا حضور مؤثر خود در اقتصاد دریامحور منطقه‌ای و جهانی را تثبیت کند و از منابع طبیعی، تاریخی و فرهنگی کشور به نحو بهینه بهره‌برداری شود.
در نهایت، پهنه‌بندی هوشمند بنادر کشور فرصتی بی‌نظیر برای توسعه گردشگری، تجارت و آموزش دریایی فراهم می‌کند. این مدل می‌تواند مسیر تحول بنادر ایران از مراکز صرفاً تجاری به قطب‌های چندمنظوره اقتصادی و تفریحی را هموار سازد و سهم قابل توجهی از اقتصاد دریامحور منطقه و بازار جهانی گردشگری دریایی را نصیب کشور کند.
نظرات بسته شده است، اما بازتاب و پینگ باز است.