صنایع دریایی؛ قایق نجات اقتصاد از بحران
سی نیوز-*در فضای بحث‌های اقتصادی ، صنایع دریایی همواره به عنوان یکی از بخش‌های کلیدی اقتصاد ملی مورد اشاره بوده‌اند، اما معمولاً تحلیل‌ها محدود به کشتی‌سازی، توسعه بنادر و درآمدهای نفتی از آب‌های ساحلی است. کمتر کسی به این نکته پرداخته که صنایع دریایی می‌توانند همزمان به عنوان موتور توسعه اقتصادی، عامل امنیتی منطقه‌ای و ابزار تحقق سیاست‌های راهبردی دریامحور عمل کنند.
در نگاه نخست، شاید این صنایع تنها شامل بخش‌های شناخته شده‌ای مانند بنادر و کشتی‌سازی به نظر برسند، اما واقعیت این است که صنایع دریایی یک اکوسیستم بزرگ و چندلایه هستند که شامل شش زیرمجموعه اصلی می‌شوند: صنایع فراساحل، صنعت زیرساخت‌های کشتیرانی، صنعت بنادر و ترمینال‌های بندری، صنعت شیلات، صنعت زیرساخت‌های گردشگری و گردشگری دریایی و صنعت انرژی‌های نو. این تقسیم‌بندی نه تنها از نظر صنعتی بلکه از منظر سیاست‌گذاری و امنیت ملی نیز اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا هر یک از این بخش‌ها می‌تواند با بهره‌برداری هوشمندانه، ایجاد ارزش افزوده و افزایش نفوذ اقتصادی و منطقه‌ای ایران را تسهیل کند.
صنایع فراساحل؛ از کشتی‌سازی تا مدیریت منابع نفت و گاز
بخش فراساحل شامل اکتشاف، استخراج، تولید و انتقال منابع نفت و گاز، توسعه ساخت و تعمیر کشتی‌های اقیانوس‌پیما و شناورهای خدماتی، و همچنین ساخت سازه‌های فراساحل است. این بخش به طور سنتی بیشترین سهم سرمایه‌گذاری و ریسک را در میان صنایع دریایی دارد و با توجه به نیاز به فناوری‌های پیشرفته و پیمانکاران متخصص، یکی از نقاط حساس توسعه دریامحور محسوب می‌شود.
چالش اصلی در کشور، تمرکز ناکافی بر زنجیره کامل ارزش است. پروژه‌های فراساحل اغلب به صورت جزیره‌ای اجرا می‌شوند و حداکثر ظرفیت شرکت‌های داخلی و پیمانکاران متخصص به کار گرفته نمی‌شود. این موضوع باعث کاهش بهره‌وری و افزایش ریسک سرمایه‌گذاری می‌شود. برای مثال، در بسیاری از پروژه‌های استخراج و انتقال نفت و گاز، طراحی، ساخت، نصب و نگهداری تجهیزات به شکل پراکنده انجام می‌شود و از هم‌افزایی بین بخش‌های مختلف خبری نیست.
توسعه صنایع فراساحل می‌تواند کشور را به یک گره کلیدی در زنجیره انرژی و حمل و نقل دریایی منطقه‌ای تبدیل کند. اگر پروژه‌ها با هماهنگی کامل بین بنادر، کشتیرانی، شرکت‌های خصوصی و مراکز تحقیقاتی اجرا شوند، علاوه بر افزایش درآمد ارزی، ایران می‌تواند جایگاه استراتژیک خود در مسیرهای حیاتی نفت و گاز جهان را تثبیت کند.
زیرساخت کشتیرانی؛ نقطه اتصال اقتصاد و امنیت
صنعت زیرساخت کشتیرانی شامل طراحی و ساخت انواع کشتی‌ها و شناورهای خدماتی، تعمیر و نگهداری شناورها، توسعه مسیرهای حمل و نقل و شبکه‌های بانکرینگ است. ایران تجربه‌های ارزنده‌ای در ساخت و تعمیر کشتی‌های ماهیگیری، یدک‌کش، بارج، کشتی‌های بیمارستانی و خدماتی به دست آورده . این تجربه‌ها نشان می‌دهد که حتی در شرایط محدودیت‌های بین‌المللی، توان فنی و مدیریتی کشور امکان ارائه خدمات قابل توجه در حوزه کشتیرانی را دارد.
یک زاویه کمتر دیده‌شده این است که توسعه زیرساخت کشتیرانی پیوند مستقیمی با امنیت اقتصادی و استراتژیک کشور دارد. توانایی مدیریت مسیرهای تجاری، ارائه خدمات بانکرینگ و تعمیر شناورها، و ایجاد شبکه‌های لجستیک پیشرفته باعث می‌شود بتوانیم نقش فعال‌تری در تجارت منطقه‌ای و حتی فرامنطقه‌ای ایفا کنیم. به عبارت دیگر، هر کشتی که در ایران ساخته یا تعمیر شود، صرفاً یک محصول صنعتی نیست، بلکه یک ابزار راهبردی برای حضور فعال در مسیرهای تجاری بین‌المللی محسوب می‌شود.
بنادر و ترمینال‌های بندری؛ فرصت‌های مغفول برای اقتصاد غیرنفتی
کشورمان دارای سواحل طولانی در شمال و جنوب است و این موقعیت جغرافیایی می‌تواند برای تجارت داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی به یک فرصت بی‌نظیر تبدیل شود. با این حال، بهره‌برداری از این فرصت‌ها مستلزم برنامه‌ریزی یکپارچه و استفاده از فناوری‌های نوین در عملیات بنادر، ترمینال‌ها و انبارداری است.
ظرفیت بنادر برای ایجاد شبکه‌های چندمنظوره اقتصادی-امنیتی است. به این معنا که بنادر می‌توانند به هاب‌های لجستیکی تبدیل شوند که نه تنها کالاها را جابجا می‌کنند بلکه اطلاعات و داده‌های مرتبط با مسیرها، تردد شناورها و امنیت دریایی را نیز جمع‌آوری و مدیریت می‌کنند. چنین ساختاری می‌تواند در بلندمدت کشور را در تجارت منطقه‌ای و کنترل مسیرهای حیاتی دریایی یک بازیگر کلیدی کند.
شیلات و گردشگری دریایی؛ فرصت‌های ناشناخته
بخش شیلات و گردشگری دریایی اغلب در سایه بخش‌های اقتصادی سنگین‌تر مانند نفت و کشتیرانی قرار می‌گیرد، اما این صنایع می‌توانند منابع پایدار درآمد غیرنفتی و امنیت غذایی را فراهم کنند. ذخایر آبزیان در آب‌های شمال و جنوب ایران، به همراه ظرفیت پرورش ماهی در آب‌های داخلی و سدها، امکان تامین بخشی از نیاز پروتئین کشور را فراهم می‌کند.
با هم‌افزایی میان گردشگری، شیلات و حمل و نقل دریایی، می‌توان یک اکوسیستم اقتصاد دریایی یکپارچه ایجاد کرد که به اشتغال زایی، توسعه پایدار و افزایش درآمدهای غیرنفتی منجر شود. این هم‌افزایی معمولاً در تحلیل‌های اقتصادی و صنعتی ایران نادیده گرفته می‌شود.
انرژی‌های نو دریایی؛ فرصتی راهبردی برای آینده
ایران در حوزه انرژی‌های نو دریایی—شامل تولید برق از امواج دریا و توربین‌های بادی نصب شده در دریا—پتانسیل بالقوه‌ای دارد که هنوز به شکل گسترده عملیاتی نشده است. این بخش می‌تواند اقتصاد کشور را از وابستگی به نفت و گاز آزاد کند و در عین حال، به تقویت جایگاه بین‌المللی ما در زمینه انرژی‌های پاک کمک کند.
یکی از نقاط ضعف موجود، نبود یک نقشه راه جامع برای بهره‌برداری از انرژی‌های نو دریایی و نبود هماهنگی میان شرکت‌های خصوصی، دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی است. اگر بتوانیم با تدوین قوانین و مقررات کارآمد، استفاده حداکثری از توان داخلی و سرمایه‌گذاری هدفمند، به بهره‌برداری از انرژی‌های نو دریایی بپردازیم، میتوانیم به یک الگو در منطقه تبدیل شویم.
در شرایطی که رقابت منطقه‌ای در حوزه حمل و نقل، انرژی و تجارت دریایی به شدت افزایش یافته، بهره‌برداری هوشمندانه از مزیت‌های جغرافیایی و صنعتی می‌تواند راهگشای توسعه پایدار و کاهش وابستگی به نفت باشد. در نهایت، آینده اقتصادی ایران با نگاه راهبردی به صنایع دریایی روشن‌تر و مقاوم‌تر خواهد شد و این صنایع می‌توانند کلید اصلی برای نجات اقتصاد از بحران و ایجاد استقلال اقتصادی واقعی باشند.
نظرات بسته شده است، اما بازتاب و پینگ باز است.