مسیر دشوار نوسازی ناوگان دریایی در ایران

 سی نیوز*-صنعت حمل‌ونقل دریایی، به‌عنوان یکی از ارکان بنیادین تجارت جهانی، در سال‌های اخیر دستخوش تحولات گسترده‌ای در حوزه فناوری و الزامات زیست‌محیطی شده است. سازمان بین‌المللی دریانوردی با تعیین اهدافی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، کشورهای عضو را ملزم به اتخاذ تدابیری برای کاهش آلایندگی و بهره‌گیری از سوخت‌های کم‌کربن کرده است. در این میان، بازتوانی کشتی‌ها به‌عنوان یکی از راهکارهای مؤثر در راستای نوسازی ناوگان دریایی مطرح شده است. اما در ایران، این فرآیند با چالش‌هایی نظیر تحریم‌ها، محدودیت‌های فناورانه و کمبود سرمایه‌گذاری همراه است. در این گزارش، بر آنم تا ابعاد علمی، فنی و اقتصادی بازتوانی ناوگان دریایی کشور را بررسی نموده و فرصت‌ها و چالش‌های پیشِ‌روی آن را تحلیل نمایم.

سازمان بین‌المللی دریانوردی در چارچوب راهبرد کاهش گازهای گلخانه‌ای، اهدافی را تعیین کرده که صنعت دریانوردی ملزم به رعایت آن‌هاست. این الزامات، کشورها را به سمت بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، سوخت‌های جایگزین و بهینه‌سازی مصرف انرژی سوق داده است. کشورهای پیشرو در صنعت دریانوردی، همچون نروژ، ژاپن و چین، با سرمایه‌گذاری در فناوری‌هایی نظیر موتورهای هیبریدی، سامانه‌های پیشرانش برقی و سوخت‌های کم‌کربن، گام‌های بلندی در راستای کاهش آلایندگی برداشته‌اند.

بااین‌حال، در ایران، علی‌رغم برخورداری از ناوگانی گسترده، به دلیل تحریم‌ها و کمبود سرمایه‌گذاری، تطبیق با این استانداردها دشوار گردیده است. وابستگی شدید به سوخت‌های فسیلی و فقدان زیرساخت‌های لازم برای پذیرش فناوری‌های نوین، از جمله موانع اصلی در این مسیر محسوب می‌شود.

ناوگان دریایی ایران مشتمل بر کشتی‌های تجاری بسیاری است که میانگین سنی بسیاری از آن‌ها از حد استاندارد فراتر رفته است. این امر موجب افزایش مصرف سوخت، کاهش بهره‌وری و تشدید آلایندگی شده است. بازتوانی این ناوگان می‌تواند راهکاری برای کاهش این معضلات باشد، اما اجرای آن با چالش‌های گوناگونی همراه است.

بازتوانی کشتی‌ها شامل بهینه‌سازی سامانه‌های پیشران، نصب تجهیزات کاهنده آلایندگی، تغییر نوع سوخت و ارتقای طراحی بدنه است. این فرآیند مستلزم سرمایه‌گذاری کلان است. به‌عنوان نمونه، نصب اسکرابرهای گوگرد یا تبدیل موتورها به سوخت‌های جایگزین، هزینه‌های سنگینی در بر دارد. با توجه به محدودیت‌های مالی شرکت‌های کشتیرانی ایرانی، تأمین این هزینه‌ها دشوار به نظر می‌رسد.

تحریم‌های بین‌المللی، دسترسی ایران را به فناوری‌های پیشرفته دریایی محدود کرده است. شرکت‌های ایرانی امکان خرید موتورهای کم‌کربن، سامانه‌های پیشرانش برقی و سایر تجهیزات نوین را ندارند. افزون بر این، همکاری با شرکت‌های بین‌المللی برای انتقال فناوری نیز به دلیل محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها با موانع جدی روبه‌رو است.

برای پذیرش کشتی‌های مجهز به فناوری‌های نوین، بنادر ایران نیازمند توسعه زیرساخت‌هایی همچون پایانه‌های سوخت‌رسانی، سامانه‌های شارژ برقی و امکانات نگهداری تجهیزات پیشرفته هستند. بااین‌حال، این زیرساخت‌ها در کشور فراهم نیست و سرمایه‌گذاری در این حوزه نیز به دلیل مشکلات مالی، با کندی پیش می‌رود.

در بسیاری از کشورها، دولت‌ها با ارائه مشوق‌های مالی، تسهیلات کم‌بهره و معافیت‌های مالیاتی، شرکت‌های کشتیرانی را به نوسازی ناوگان خود ترغیب می‌کنند. اما در ایران، حمایت‌های دولتی در این زمینه بسیار محدود است و صنعت کشتیرانی عمدتاً به‌صورت مستقل و با اتکا بر منابع داخلی به بازتوانی کشتی‌ها مبادرت می‌ورزد.

با وجود چالش‌های موجود، بازتوانی ناوگان دریایی ایران می‌تواند فرصت‌هایی ارزشمند در راستای کاهش آلایندگی، افزایش بهره‌وری و ارتقای جایگاه کشور در عرصه بین‌المللی فراهم آورد. برخی از راهکارهای پیشنهادی عبارتند از توسعه سوخت‌های جایگزین داخلی، همکاری با کشورهای دوست و توسعه زیرساخت‌های بندری.

ایران با اتکا بر منابع غنی گاز طبیعی، می‌تواند در تولید سوخت‌های کم‌کربن نظیر LNG و متانول سرمایه‌گذاری نماید. این سوخت‌ها نه‌تنها آلایندگی کمتری دارند، بلکه می‌توانند جایگزین مناسبی برای سوخت‌های فسیلی در ناوگان دریایی کشور باشند.

همکاری با کشورهایی همچون چین، روسیه و هند می‌تواند امکان دسترسی ایران به فناوری‌های نوین دریایی را تسهیل کند. این کشورها می‌توانند در قالب مشارکت‌های فنی و مالی، نقش مؤثری در فرآیند بازتوانی ناوگان دریایی ایفا نمایند.

سرمایه‌گذاری در توسعه زیرساخت‌های بنادر، به‌ویژه در حوزه سوخت‌رسانی و سامانه‌های شارژ برقی، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای بازتوانی ناوگان دریایی کشور به شمار می‌رود.