پل‌مه: فرصت‌ها زودگذرهستند؛ استراتژی توسعه دریا‌محور چیست؟
به گزارش خبرنگار سی نیوز، نهمین همایش بین‌المللی صنایع فراساحل ، روز سه‌شنبه ۲۰ آبان ماه با حضور جمعی از مدیران، اساتید دانشگاه، فعالان صنعت دریایی، کارشناسان لجستیک و مهندس عبدالعلی زاده، نماینده رئیس‌جمهور در هماهنگی اجرای سیاست‌های کلی توسعه دریا‌محور در دانشگاه صنعتی شریف برگزار شد.
در این مراسم، دکتر مسعود پل مه، دبیرکل تشکل ملی کشتیرانی ایران، در سخنرانی خود تصویری دقیق از وضعیت موجود صنعت دریایی و جایگاه ایران در تجارت جهانی ارائه کرد و با طرح پرسش‌هایی اساسی، خواستار بازنگری در سیاست‌های کلان دریا محور کشور شد.
او در آغاز سخنان خود گفت:روزانه بیش از هزار فروند کشتی از دهانه تنگه هرمز عبور می‌کند و بالغ بر ۲۵ میلیون تن سوخت فسیلی جابجا می‌شود؛ این رقم تنها شامل نفت و گاز است و کالاهای تجاری در آن محاسبه نشده‌اند. دبیرکل تشکل ملی کشتیرانی با اشاره به تمرکز ۶۰ درصد انرژی فسیلی دنیا در خلیج فارس و خاورمیانه افزود:
در برابر این حجم عظیم تردد و اهمیت ژئوپلیتیکی منطقه، باید بپرسیم ما چه تدارکی دیده‌ایم؟ سهم ما از تجارت جهانی که بیش از 90 درصد آن مبتنی بر حمل‌ونقل دریایی است، چقدر است؟
ایران؛ چهارراه لجستیک منطقه‌ای که مغفول مانده است
دبیرکل انجمن کشتیرانی و خدمات وابسته ایران با اشاره به موقعیت ویژه ایران در نقشه جغرافیای تجارت جهانی اظهار داشت:ایران به‌عنوان استراتژیک‌ترین نقطه سوق‌الجیشی جهان، می‌تواند چهارراه لجستیکی و تجاری منطقه باشد؛ پلی میان اروپا، آسیا و آفریقا. اما سؤال این است که از این نعمت الهی چه بهره‌ای جسته‌ایم
وی با بیان اینکه ایران حدود ۴ هزار کیلومتر مرز خشکی با 7 کشور دارد، گفت:با احتساب ارتباطات غیرمستقیم، بیش از ۲۰ کشور می‌توانند در زنجیره تجارت ما قرار گیرند. ما زمانی مزیت ترانزیتی بالفعلی داشتیم که امروز به ظرفیت بالقوه تبدیل شده است. باید دوباره با ایجاد فضای رقابتی، به جایگاه واقعی خود در ترانزیت برگردیم.
از ترانزیت ۲۰ میلیون تنی تا رکود لجستیکی
دکتر پل مه یادآور شد که حدود ۲۰ سال پیش، ایران سالانه ۲۰ میلیون تن کالای ترانزیتی جابجا می‌کرد — کالاهایی که از مبدأ خارجی به مقصد خارجی از مسیر جمهوری اسلامی ایران عبور می‌کردند.
او افزود:اگر تنها برای هر تن کالای ترانزیتی ۱۰۰ دلار ارزش افزوده در نظر بگیریم، عدد حاصل از آن یک درآمد ناخالص چشمگیر در زنجیره لجستیکی بود. اما امروز این مزیت در رکود قرار دارد، در حالی که آبراه‌ها و مسیرهای دریایی ما ظرفیت‌های فراوانی دارند.»
۸۲۳۳ فروند شناور تحت پرچم ایران
دبیرکل تشکل ملی کشتیرانی در ادامه به وضعیت ناوگان تحت پرچم ایران اشاره کرد و گفت:«بر اساس آمار سازمان بنادر، تا پایان سال ۱۴۰۳ بیش از ۸۲۳۳ فروند شناور تحت پرچم ایران فعالیت داشته‌اند. در همین سال، ۱۱ هزار فروند کشتی وارد بنادر کشور شدند و عملیات تخلیه و بارگیری انجام دادند.»
او افزود:در خلیج فارس و دریای عمان، ۵۰ درصد از خط ساحلی متعلق به ایران است و ۵۰ درصد دیگر بین 8 کشور تقسیم شده. ما ۱۲ بندر تجاری فعال داریم، اما از ظرفیت واقعی آنها برای رشد تجارت و ترانزیت استفاده نکرده‌ایم.
وابستگی بلافصل اقتصاد ایران به دریا
دکترپل مه گفت:«ایران حدود 5800کیلومتر مرز آبی دارد. سال گذشته ۹۴ درصد تجارت ما مبتنی بر دریا بود؛ صادرات و واردات، نفت، پتروشیمی و سایر کالاها. در مجموع ۸۰ درصد تجارت کل کشور وابسته به دریاست و این یعنی ما وابستگی بلافصلی به دریا داریم، اما در عمل هنوز استراتژی دریایی مدونی نداریم.»
به گفته او، در سال گذشته ۵۴ میلیون تن کالای نفتی و ۱۰۸ میلیون تن کالای غیرنفتی از طریق بنادر کشور تبادل شده است؛ در حالی که ظرفیت بنادر ایران بیش از ۳۵۰ میلیون تن است.یعنی ما فقط از حدود یک‌سوم ظرفیت خود استفاده می‌کنیم.
او با اشاره به تردد ۳۵۶ هزار کشتی در سال از تنگه هرمز پرسید:سهم ما از این حجم تردد چند درصد است؟ سه درصد؟ چهار درصد؟ چرا نباید نقش مؤثرتری در این تجارت عظیم ایفا کنیم؟
انتقاد از الگوی اقتصادی حاکم
دکتر پل مه با انتقاد از تداوم نگاه ریاضی به اقتصاد دریا محور گفت:چهل سال است که در دور و تسلسل گرفتاریم. هنوز الگوی اقتصادی ما مبتنی بر هزینه-فایده است؛ یعنی دولت ریالی خرج می‌کند تا ریالی به‌دست آورد. در حالی که کشورهای توسعه‌یافته از فرمول هزینه-فرصت استفاده می‌کنند. دولت باید هزینه کند تا فرصت نبوغ، اشتغال و تولید ایجاد شود.»
وی افزود:وقتی فرصت فراهم شد، بخش خصوصی می‌تواند سرمایه‌گذاری مؤثر انجام دهد و ارزش افزوده خلق کند. در آن صورت دیگر تولیدکننده نگران تأمین مالی نیست، چون چرخه تأمین مالی و تولید به‌درستی تعریف شده است. اما در کشور ما هنوز باید اول فکر پول باشیم و بعد سراغ تولید برویم!
جوانان، سرمایه فراموش‌شده دریا
دکترپل مه در بخش دیگری از سخنان خود به توانمندی نیروی انسانی کشور اشاره کرد و گفت:ما جوانان ارزشمندی داریم که در کشورهای اطراف مشغول فعالیت‌های مهندسی دریایی هستند. آیا واقعاً فرصت کار برای آنها در داخل وجود ندارد؟ چرا باید نیروی متخصص خود را صادر کنیم، در حالی که هم زیرساخت داریم، هم نیاز؟
او تأکید کرد:باید با یک اراده ملی، حلقه‌های مفقوده میان دولت، دانشگاه و صنعت را به زنجیره‌ای منسجم تبدیل کنیم تا تهدیدها را به فرصت بدل کنیم.
تشکل ملی کشتیرانی؛ همایش توسعه اقتصاد دریا محور
در پایان سخنرانی، دکتر پل مه ضمن معرفی تشکل ملی کشتیرانی ایران گفت:این تشکل بیش از ۷۰ سال قدمت دارد و بالغ بر ۴۵۰ عضو حقوقی در خود جای داده است. ما بیش از یک دهه است که همایش “توسعه دریا محور” را به صورت دوسالانه برگزار می‌کنیم که نتایج قابل اندازه‌گیری داشته و مورد استقبال جامعه دریایی قرار گرفته است.
وی در پایان ابراز امیدواری کرد که با کاهش تحریم‌های خارجی و رفع موانع داخلی، زمینه شکوفایی واقعی صنعت دریایی کشور فراهم شود:بخش زیادی از مشکلات ما ناشی از تحریم‌های بیرونی است، اما متأسفانه بخشی نیز تحریم‌های داخلی است. امیدوارم این محدودیت‌ها برطرف شود تا جوانان و ملت عزیز ایران بتوانند استعدادهای خود را در مسیر توسعه دریا محور کشور شکوفا کنند.
سخنان دکتر پل مه در همایش صنایع فراساحل، تصویری روشن از ظرفیت‌های مغفول در اقتصاد دریا محور ایران ارائه کرد؛ ظرفیتی که از تنگه هرمز تا بنادر جنوبی کشور گسترده است اما هنوز در قالب برنامه‌ای ملی و منسجم به بهره‌برداری نرسیده است. او با نگاهی نقادانه و آینده‌نگر، خواستار بازتعریف نقش دولت در سیاست‌های توسعه‌ای و باور واقعی به فرصت‌های دریا شد.
نظرات بسته شده است، اما بازتاب و پینگ باز است.