کاسپین؛گنجینه‌ای در خطر!
سی نیوز– ۲۱ مرداد (۱۲ آگوست) به عنوان روز جهانی دریای کاسپین توسط کنوانسیون منطقه‌ای حفاظت از محیط زیست دریای کاسپین، موسوم به «کنوانسیون تهران» نام گرفته است. این روز بهانه‌ای است برای یادآوری اهمیت حفظ و حراست از بزرگ‌ترین دریاچه جهان، که نقش بی‌بدیلی در تأمین منابع طبیعی،اقتصادی، تنظیم اقلیم منطقه و حفظ تنوع زیستی دارد.
دریای کاسپین، به عنوان بزرگ‌ترین دریاچه جهان، برای پنج کشور ایران، روسیه، قزاقستان، ترکمنستان و آذربایجان از اهمیت استراتژیک ویژه‌ای برخوردار است. این دریا نه تنها یک زیست‌بوم بی‌نظیر برای گونه‌های متنوع آبزی است، بلکه یکی از منابع اصلی نفت و گاز جهان به‌شمار می‌آید. با این حال، وضعیت کنونی کاسپین تحت تأثیر فشارهای متعددی قرار دارد که آینده آن را با چالش‌های جدی مواجه کرده است.
وضعیت کنونی و مشکلات
- کاهش سطح آب و تأثیرات اقلیمی سطح آب دریای کاسپین به‌طور قابل‌توجهی کاهش یافته است، که به‌عنوان یک هشدار جدی برای اکوسیستم‌های ساحلی و اقتصاد منطقه‌ای تلقی می‌شود. این کاهش سطح آب ناشی از تغییرات اقلیمی، کاهش بارندگی و افزایش تبخیر است. افت سطح آب به بروز مشکلاتی مانند شور شدن بیشتر آب و نابودی زیستگاه‌های حساس انجامیده است.
- آلودگی‌های صنعتی و نفتی آلودگی ناشی از فعالیت‌های صنعتی و نفتی یکی از اصلی‌ترین تهدیدات برای کاسپین است. نشت‌های نفتی و ورود فاضلاب‌های صنعتی از کشورهای حاشیه‌ای، محیط زیست دریایی را تحت فشار شدید قرار داده و سلامت آبزیان و کیفیت آب را به‌طور جدی تهدید می‌کند. آلودگی‌های نفتی همچنین به انقراض برخی گونه‌های بومی و مهم منجر شده است.
- بحران تنوع زیستی دریای کاسپین میزبان گونه‌های منحصر به فردی است که برخی از آنها در خطر انقراض قرار دارند. صید بی‌رویه، آلودگی‌ها و تغییرات زیستگاهی به کاهش شدید جمعیت این گونه‌ها، از جمله ماهیان خاویاری، انجامیده است. این وضعیت نه تنها تهدیدی برای زیست‌بوم دریایی است، بلکه منافع اقتصادی کشورها را نیز به خطر می‌اندازد.
- چالش‌های حقوقی و مدیریتی نبود توافق کامل بر سر تقسیم منابع و مرزهای دریایی میان کشورهای حاشیه‌ای، باعث بروز تنش‌های سیاسی و اقتصادی شده است. این اختلافات، مدیریت مشترک و هماهنگ منابع را دشوار کرده و به تأخیر در اجرای سیاست‌های حفاظتی منجر شده است.
راه‌حل‌های پیشنهادی
- مدیریت آب و مقابله با تغییرات اقلیمی کشورهای حاشیه‌ای باید استراتژی‌های مشترکی برای مدیریت منابع آبی و مقابله با تغییرات اقلیمی تدوین کنند. استفاده از تکنولوژی‌های نوین برای کاهش تبخیر، بهبود مدیریت رودخانه‌ها و دریاچه‌های آبریز و توسعه برنامه‌های مشترک کاهش کربن می‌تواند به تثبیت سطح آب کمک کند.
- کنترل آلودگی و تقویت نظارت محیط زیستی تقویت قوانین زیست‌محیطی و افزایش نظارت بر فعالیت‌های صنعتی و نفتی ضروری است. اجرای دقیق استانداردهای زیست‌محیطی برای صنایع نفتی و توسعه زیرساخت‌های پایش آلودگی، می‌تواند به کاهش ورود آلاینده‌ها به کاسپین کمک کند. کشورهای عضو باید از فناوری‌های پیشرفته برای پاکسازی آلودگی‌ها استفاده کنند و همکاری‌های منطقه‌ای در این زمینه را تقویت کنند.
- حفاظت از تنوع زیستی و احیای گونه‌های در خطر برنامه‌های جامع حفاظتی برای گونه‌های در خطر انقراض مانند ماهیان خاویاری باید با جدیت بیشتری دنبال شود. ایجاد مناطق حفاظت‌شده دریایی، مدیریت صید و اجرای برنامه‌های تکثیر مصنوعی می‌تواند به احیای این گونه‌ها کمک کند. علاوه بر این، برنامه‌های آموزشی و آگاهی‌بخشی در سطح جوامع محلی می‌تواند به کاهش فشار بر تنوع زیستی کمک کند.
- توافقات بین‌المللی و همکاری‌های منطقه‌ای کشورهای حاشیه‌ای دریای کاسپین باید به سمت توافقات جدید و کارآمد در زمینه تقسیم منابع و مدیریت دریایی حرکت کنند. ایجاد نهادهای منطقه‌ای با قدرت اجرایی قوی و تقویت همکاری‌های چندجانبه می‌تواند به حل‌وفصل اختلافات و بهبود مدیریت منابع کمک کند. همچنین، تدوین قوانین جامع و اجرای آنها برای حفاظت از محیط زیست دریایی ضروری است.
دریای کاسپین به‌عنوان یک منبع حیاتی برای کشورهای حاشیه‌ای، با چالش‌های زیست‌محیطی و مدیریتی جدی روبروست که نیازمند تلاش‌های مشترک و هماهنگ در سطح منطقه‌ای است. با تمرکز بر مدیریت منابع، کنترل آلودگی‌ها، حفاظت از تنوع زیستی و تقویت همکاری‌های بین‌المللی، می‌توان آینده‌ای پایدارتر برای این دریاچه بی‌نظیر رقم زد و از تخریب آن جلوگیری کرد.
نظرات بسته شده است.