جنگ کریدورها

سی نیوز– رقابت‌های ژئوپلیتیکی و اقتصادی در عصر حاضر دیگر محدود به درگیری‌های سنتی نظامی نیستند، بلکه در اشکال متنوعی از جمله جنگ‌های اقتصادی، دیپلماسی زیرساختی و تغییر مسیر تجارت جهانی بروز یافته‌اند. یکی از مهم‌ترین محورهای این رقابت، تلاش برای ایجاد کریدورهای تجاری جدید است که توسط ائتلاف غیررسمی چین، ایران، روسیه و کره شمالی (CIRN) هدایت می‌شود. این ائتلاف با هدف کاهش نفوذ غرب و بازتعریف مسیرهای تجاری و سرمایه‌گذاری جهانی، گام‌های راهبردی مهمی برداشته است.

کریدورهای تجاری؛ صحنه جدید رقابت
پس از تحریم‌های غرب علیه روسیه در پی جنگ اوکراین و انسداد مسیرهای تجاری دریای سیاه، کشورهای CIRN تلاش خود را بر بازتعریف کریدورهای تجاری متمرکز کرده‌اند. کاهش شدید حجم تجارت از مسیر سنتی کریدور شمالی (پل زمینی اوراسیا) از سال 2022 به این سو، فرصت‌های جدیدی برای مسیرهای جایگزین ایجاد کرده است.

دو مسیر اصلی که اکنون به رقابت با کریدور شمالی پرداخته‌اند عبارتند از:

1. کریدور میانی: این مسیر از چین آغاز شده، از قزاقستان، دریای کاسپین، آذربایجان، گرجستان و ترکیه عبور کـرده و به اروپا می‌رسد.
2. کریدور جنوبی: این مسیر نیز از چین شروع شده و از آسیای مرکزی، ایران و ترکیه عبور کرده و به دریای مدیترانه می‌رسد.

همچنین، کریدور شـمال-جنوب (INSTC) که روسیه و ایران بر توسعه آن تمرکز کرده‌اند، به عنوان مسیری مقرون‌به‌صرفه‌تر و کوتاه‌تر نسبت به کانال سوئز، جایگاه ویژه‌ای در راهبردهای اقتصادی این کشورها پیدا کرده است.

نقش ایران در معادلات تجاری جدید
کشورمان ایران به عنوان نقطه تلاقی کریدورهای جنوبی و شمال-جنوب، نقش کلیدی در ائتلاف CIRN ایفا می‌کند. سرمایه‌گذاری‌های مشترک ایران و روسیه در توسعه راه‌آهن‌ها و مسیرهای آبی، از جمله سرمایه‌گذاری 25 میلیارد دلاری در تابستان 2024، نشان از تلاش این کشورها برای تقویت زیرساخت‌های حمل‌ونقل منطقه‌ای دارد.

همچنین، راه‌اندازی اولین قطار باری ایران به چین از مسیر قزاقستان و ترکمنستان در تابستان 2024 بخشی از تلاش‌های ایران برای تقویت جایگاه خود در این شبکه‌های تجاری است.

چالش‌ها و فرصت‌ها برای غرب
با تقویت نقش کریدورهای تجاری جدید، غرب نیز تلاش کرده است تا نفوذ خود را در این مناطق افزایش دهد. سرمایه‌گذاری در مسیرهای جایگزین که کمترین وابستگی را به ایران و ترکیه داشته باشند، از جمله استراتژی‌های غرب برای مقابله با نفوذ ائتلاف CIRN است.

در همین راستا، مسیرهایی که از دریای سیاه به اروپا متصل می‌شوند، به ویژه کریدور میانی شاخه B که از قفقاز و دریای سیاه به بنادر رومانی و بلغارستان می‌رسد، به عنوان گزینه‌ای با ریسک ژئوپلیتیکی کمتر در نظر گرفته شده‌اند.

جنگ کریدورهای تجاری در واقع انعکاسی از تحولات گسترده‌تر در نظم جهانی است. کشورهای عضو CIRN با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های جدید، تلاش می‌کنند تا وابستگی به غرب را کاهش داده و قدرت اقتصادی و سیاسی خود را تقویت کنند. در مقابل، غرب نیز با توسعه مـسیرهای جایگزین و تقویت همکاری‌های منطـقه‌ای، سعی در حفظ نفوذ خود دارد. نتیجه این رقابت نه تنها بر ساختار اقتصاد جهانی تأثیر خواهد گذاشت، بلکه می‌تواند آینده روابط ژئوپلیتیکی در اوراسیا را نیز شکل دهد.

منابع:Bloomberg، Reuters، Financial Times