آزمون «اقتصاددریامحور» برای دولت جدید
سی نیوز-گزارش تحلیلی– اقتصاد دریا محور یکی از مفاهیم کلیدی است که در بسیاری از برنامه‌های توسعه‌ای کشورهای مختلف در دهه‌های اخیر برجسته شده است. این مفهوم که به استفاده از ظرفیت‌های دریا برای رشد اقتصادی، توسعه تجارت و ترانزیت بین‌المللی تاکید دارد، در کشورمان نیز از زمان‌های گذشته به‌عنوان یک اولویت مهم مطرح شده است. با این حال، در دولت‌های گذشته این شعارها بیشتر به صورت وعده‌های اجرایی باقی ماندند و به مرحله تحقق نرسیدند.
یکی از مولفه‌های اصلی اقتصاد دریا محور، توسعه کریدورهای ترانزیتی است که ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی استراتژیک خود می‌تواند نقشی محوری در آن ایفا کند. کریدورهای شمال-جنوب، شرق-غرب و دیگر مسیرهای ترانزیتی که از طریق ایران به کشورهای همسایه و دیگر نقاط جهان وصل می‌شوند، پتانسیل بالایی برای رونق اقتصادی و ایجاد اشتغال دارند. اما در دولت‌های گذشته، بیشتر شاهد شعارهای رنگارنگ و وعده‌های تحقق نیافته در این زمینه بودیم.
کریدور شمال-جنوب؛وعده‌ای در انتظار عملی شدن
یکی از مهم‌ترین کریدورهایی که در دولت‌های قبلی مطرح شد، کریدور شمال-جنوب بود. این کریدور که از روسیه آغاز شده و از ایران عبور کرده و به هند و دیگر کشورهای آسیای جنوبی و شرق آسیا متصل می‌شود، می‌تواند ایران را به یک مرکز مهم ترانزیت کالا تبدیل کند. اما با وجود اینکه این مسیر به عنوان یکی از اولویت‌های راهبردی کشور در سیاست‌های کلان مطرح بود، دولت‌های گذشته به دلیل عدم هماهنگی، نبود سرمایه‌گذاری کافی و ضعف در زیرساخت‌ها نتوانستند این پروژه را به سرانجام برسانند.
در حالی که در کاغذ و در صحبت‌ها، پروژه‌هایی همچون تکمیل و توسعه کریدور شمال-جنوب بسیار مورد تاکید قرار می‌گرفت، در عمل شاهد پیشرفت‌های قابل توجهی در این حوزه نبودیم. بسیاری از وعده‌ها مانند بهبود حمل و نقل ریلی و جاده‌ای، ایجاد تسهیلات و مزایای ترانزیتی برای بخش خصوصی، و تکمیل بنادر و مراکز تجاری در این مسیر به دلایل مختلف، به تعویق افتادند.
سیاست‌گذاری‌های ضعیف و عدم حمایت از بخش خصوصی
دولت‌های قبلی در حالی از توسعه کریدورهای ترانزیتی و اقتصاد دریا محور سخن می‌زدند که در عمل حمایت‌های لازم از بخش خصوصی و سرمایه‌گذاران خارجی را فراهم نکردند. برای توسعه این کریدورها، همکاری‌های بین‌المللی و استفاده از توان بخش خصوصی ضروری است، اما به دلیل عدم ایجاد اطمینان برای سرمایه‌گذاری و همچنین وجود محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها، بسیاری از پروژه‌ها در این حوزه به دلیل عدم جذابیت اقتصادی، به مرحله اجرایی نرسیدند.
کمبود هماهنگی بین دستگاه‌های مختلف نیز از جمله مشکلاتی بود که موجب عدم پیشرفت در پروژه‌های کریدورهای ترانزیتی شد. به طور مثال، بی‌توجهی به تکمیل زیرساخت‌های ریلی و جاده‌ای و عدم اجرای طرح‌های بهبود پایانه‌های مرزی باعث شد که ایران نتواند به‌طور موثر از موقعیت جغرافیایی خود بهره‌برداری کند.
نگاه جدید دولت به کریدورهای بین‌المللی
با روی کار آمدن دولت جدید، در کنار تاکید بر شعارهای اقتصاد دریا محور، به نظر می‌رسد که اراده قوی‌تری برای عملی کردن این وعده‌ها وجود دارد. وزیر راه و شهرسازی در سخنان خود به اهمیت تکمیل کریدورهای ترانزیتی شمال-جنوب و شرق-غرب اشاره کرده و اعلام کرده است که برنامه‌هایی جدی برای توسعه این مسیرها در دستور کار قرار دارد. همچنین، تقویت همکاری‌های بین‌المللی و استفاده از ظرفیت‌های بخش خصوصی، به‌ویژه در سواحل مکران، به عنوان یک اولویت مطرح شده است.
دولت جدید نه تنها بر توسعه کریدورهای موجود تأکید دارد، بلکه در صدد ایجاد پروژه‌های جدیدی برای اتصال ایران به کشورهای همسایه و سایر نقاط جهان است. این تحولات در صورتی که به‌درستی پیگیری شوند، می‌توانند ایران را به یک هاب ترانزیتی مهم در منطقه تبدیل کنند و نقش این کشور در ترانزیت جهانی را افزایش دهند.
چشم‌انداز آینده و لزوم پیگیری مستمر
اگرچه دولت جدید گام‌های مثبتی در راستای توسعه کریدورهای ترانزیتی برداشته است، اما هنوز برای تحقق اهداف بلندمدت و تبدیل ایران به یک مرکز ترانزیت جهانی، چالش‌های بزرگی پیش روی این پروژه‌ها قرار دارد. مهم‌ترین عامل موفقیت در این زمینه، پیگیری مستمر، بهبود زیرساخت‌ها، جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی و هماهنگی بین نهادهای دولتی و بخش خصوصی است. همچنین، تکمیل کریدورهای حمل و نقل، از جمله کریدورهای ریلی و جاده‌ای، به عنوان یکی از اولویت‌های اصلی باید در دستور کار قرار گیرد.
به نظر می‌رسد که دولت جدید به‌طور جدی‌تری به این مسئله پرداخته و در صدد تحقق وعده‌های گذشته است. امیدواریم با توجه به تجربه‌های موجود، دولت فعلی بتواند مسیرهایی که در گذشته تنها در حد شعار باقی‌مانده‌اند را به پروژه‌های اجرایی و عملی تبدیل کند و در نهایت، ایران را به یک بازیگر کلیدی در عرصه ترانزیت جهانی تبدیل کند
نظرات بسته شده است.