راهاندازی مسیر کانتینری روسیه–ترکیه؛رقیب جدید ایران در ترانزیت شمال–جنوب فعال شد؟!
سی نیوز-سرویس بین المللی-* بر اساس اسناد منتشرشده، شرکت روسی Ametist Line قصد دارد از ابتدای سال ۲۰۲۶ یک سرویس منظم کانتینری بین نووروسیسک روسیه و ازمیر ترکیه راهاندازی کند. این سرویس با استفاده از کشتی ۵۲۳ TEU موسوم به ABANOZ اجرا خواهد شد و نخستین سفر آن برای ژانویه ۲۰۲۶ برنامهریزی شده است. این کشتی که اکنون در مسیر نووروسیسک–مرسین–بیروت فعالیت دارد، قرار است بهطور کامل به کریدور روسیه–ترکیه منتقل شود. بندر ازمیر نیز در ۱۶ ژانویه نخستین توقف رسمی این سرویس را میزبانی خواهد کرد.
در سطح منطقهای، این مسیر جدید ازمیر–نووروسیسک تنها یک خط تجاری تازه نیست، بلکه در چارچوب رقابت ژئواکونومیک در حوزه حملونقل قابل تحلیل است. روسیه پس از بحران اوکراین تلاش گستردهای برای بازطراحی مسیرهای صادرات و واردات خود آغاز کرده است. ترکیه نیز با تبدیل شدن به یک هاب دریایی–لجستیکی در شرق مدیترانه جایگاه خود را بهعنوان گذرگاه اصلی کالا میان روسیه و بازارهای اروپایی، خاورمیانه و شمال آفریقا تقویت میکند. اتصال مستقیم نووروسیسک به ازمیر، این نقش ترکیه را بیش از پیش برجسته میکند و وزن کریدورهای ایران را در تعاملات روسیه کاهش میدهد.
از منظر رقابتی، راهاندازی سرویس کانتینری نووروسیسک–ازمیر رقیب مستقیم ایران در سه حوزه کلیدی است:
۱) کریدور شمال–جنوب (INSTC) که ایران بر آن بهعنوان مسیر راهبردی تجارت روسیه با هند و خلیج فارس حساب میکند.
۲) بنادر ایرانی دریای کاسپین مانند انزلی و امیرآباد که بهدلیل محدودیتهای ناوگان و ظرفیت کانتینری، در رقابت با مسیرهای ترکیه دچار ضعف ساختاری هستند.
۳) مسیر ترانزیتی روسیه–خلیج فارس از طریق بنادر جنوبی ایران که ترکیه تلاش دارد آن را با مسیرهای خود جایگزین کند.
افزایش تجارت روسیه با ترکیه که طی سه سال گذشته رشد قابلتوجهی داشته است زمینه را برای تقویت مسیرهای جایگزین فراهم کرده است. وقتی سرویسهای مستقیم و منظم دریایی میان دو کشور راهاندازی شود، جذابیت مسیرهای عبوری از ایران کاهش مییابد؛ زیرا حملونقل دریایی روسیه–ترکیه معمولاً هزینه کمتر و پایداری عملیاتی بیشتری نسبت به حملونقل چندوجهی از طریق ایران دارد. این اتفاق میتواند به کاهش درآمد ترانزیتی کشورمان و تضعیف موقعیت در زنجیره تأمین منطقهای منجر شود.
از سوی دیگر راهاندازی این سرویس در شرایطی صورت میگیرد که ایران هنوز در حوزه حملونقل کانتینری دریای کاسپین با محدودیتهایی مانند ناوگان کوچک، نبود خدمات شاتل منظم، و کمبود کانتینرهای استاندارد روبهروست. همین شکاف زیرساختی موجب شده روسیه بهسمت مسیرهای پایدارتر مانند بنادر ترکیه متمایل شود. ترکیه با ارائه خدمات پایدار بندری و لجستیکی در بنادر ازمیر، مرسین و امبارلی، عملاً خود را به هاب اصلی تجارت روسیه در مدیترانه و خاورمیانه تبدیل میکند؛ جایگاهی که ایران میتوانست با سرمایهگذاری هدفمند و توسعه زیرساختها بهدست آورد.
در مجموع، سرویس جدید Ametist Line تنها یک خط دریایی تازه نیست بلکه نشانهای از تغییر موازنه مسیرهای تجاری منطقه است. اگر کشورمان نتواند ظرفیت کانتینری کاسپین، نظام تعرفهای رقابتی و زیرساختهای ترانزیت جنوب–شمال را تقویت کند، مسیرهای جدید مانند نووروسیسک–ازمیر بهتدریج سهم ایران از بازار ترانزیت روسیه را کاهش خواهند داد و وزن ترکیه را بهعنوان رقیب اصلی در حملونقل منطقهای افزایش میدهند.
نظرات بسته شده است، اما بازتاب و پینگ باز است.