نگاهی به آنچه در وزارت راه و شهرسازی در دولت یازدهم گذشت و برنامه آتی عباس آخوندی

به گزارش ایسنا، با وجود آنکه عملکرد آخوندی انتقادهایی به همراه داشت که البته به نظر می‌رسد بسیاری از آنها به بهانه‌جویی‌های سیاسی مرتبط باشد، اما در نهایت آنچه اتفاق افتاد ثبت آمارهایی دقیق از بهبود شرایط در حوزه راه و شهرسازی ایران بود که می‌تواند در آینده گره‌گشای بسیاری از امکانات زیرساختی ایران باشد.

در نامه‌ای که رییس جمهوری به رییس مجلس شورای اسلامی برای معرفی کابینه دولت دوازدهم ارائه کرد، باز هم نام عباس آخوندی به عنوان وزیر پیشنهادی راه و شهرسازی مطرح شده و به نظر می‌رسد رییس ستادی‌ترین وزارتخانه اقتصادی دولت قصد دارد برای چهار سال دیگر در سمت خود باقی  بماند.

به دنبال معرفی رسمی آخوندی از سوی روحانی برای سمت جدید در کابینه این مقام مسوول برنامه خود برای وزارت راه و شهرسازی در دولت دوازدهم را ارائه کرده که در کنار بررسی وضعیت این وزارتخانه در سال ۱۳۹۲ مصادف با آغاز به کار دولت دوازدهم شرایط امروز این بخش در پایان این دولت را تشریح کرده و نگاهی کلان به برنامه‌های آینده راه و شهرسازی ایران داشته است.

آخوندی در ابتدای این برنامه به سوابق علمی و اجرایی خود اشاره کرده است. وی که دکترای اقتصاد سیاسی خود را در دانشگاهی در لندن دریافت کرده سابقه حضور به عنوان هیات در چند دانشگاه معتبر ایران را دارد و در کنار تالیف کتاب و مقالات گسترده در حوزه مهندسی عمران و اقتصاد سیاسی تدریس در مسائل کلان اقتصادی را نیز در سابقه خود جای داده است.

در سوابق اجرایی نیز آخوندی از ابتدای انقلاب کار خود را در سمت‌های مختلف آغاز کرده و از دهه سوم زندگی خود به عنوان وزیر در چند دولت مشغول به کار شده که آخرین تجربه مربوط به این حوزه به وزارت راه و شهرسازی دولت یازدهم باز می‌گردد. در کنار آن سمت‌هایی مانند اولویت در شورای رقابت، عضویت در شورای مرکزی نظام مهندسی ساختمان، قائم مقامی مدیرعاملی صداوسیما، عضویت در شورای پول و اعتبار، ریاست بنیاد مسکن، معاونت سیاسی وزیر کشور وعضویت در شورای مرکزی جهاد سازندگی اصلی‌ترین سمت‌های اجرایی وزیر راه و شهرسازی را تشکیل می‌دهد.

در ادامه این برنامه آخوندی به تبیین وضعیت حوزه راه و شهرسازی در زمان آغاز به کار دولت یازدهم پرداخته است. طبق آمارهای ارائه شده در برنامه پیشنهادی وزیر راه و شهرسازی، وضعیت زیرساختی جاده‌های ایران در سال ۱۳۹۲ به ۱۳۹ هزار کیلومتر جاده منجر شده که ۲۲۰۰ کیلومتر آزادراه، ۱۴ هزار کیلومتر بزرگراه، ۲۱ هزار کیلومتر راه اصلی و ۱۰۱ هزار کیلومتر راه روستایی آسفالته را شامل می‌شود.

در کنار آن در سال ۱۳۹۲ ایران ۱۳ هزار و ۲۰۰ کیلومتر راه‌آهن داشته که از این میان ۱۰ هزار کیلومتر خطوط اصلی و ۲۸۰۰ کیلومتر خط فرعی بوده است.

وضعیت ناوگان جاده‌ای ایران نیز در حوزه باری میانگین سنی بیش از ۱۷ و در ناوگان مسافری میانگین سنی بیش از ۱۶ سال داشته است. در حوزه ناوگان ریلی نیز ۸۲۱ دستگاه لوکوموتیو، ۲۲ هزار دستگاه واگن باری و ۲۱۶۰ دستگاه واگن مسافری فعال بودند و در ناوگان هوایی کشور نیز تنها ۱۴۷ فروند هواپیما با حدود ۲۲ هزار صندلی ثبت شده کار خود را ادامه می‌دادند.

در حوزه دریایی طبق اعلام وزیر راه و شهرسازی ظرفیت اسمی بنادر ایران ۱۹۰ میلیون تن، ظرفیت کانتینری ۴.۶ میلیون TEU و ظرفیت جابه‌جایی مسافر ۱۶ میلیون نفر بوده است. در این سال یکی از اصلی‌ترین محورهای کاری این وزارتخانه را طرح مسکن مهر به وجود می‌آورده از این رو آخوندی در تشریح وضعیت بخش مسکن در سال ۱۳۹۲ مسکن مهر را به عنوان اصلی‌ترین محور قرار داده است.

از سال ۱۳۸۶ این طرح با هدف ساخت ۱.۵ واحد مسکونی برای شهروندان فاقد مسکن طراحی شد که تعهد ساخت آن تا ابتدای دولت یازدهم به بیش از دو میلیون و ۳۰۰ هزار واحد رسید.

طبق اعلام آخوندی با حمایت دولت و پرداخت تسهیلات بانکی ارزان قیمت توسط اشخاص حقیقی و حقوقی بنا شد برنامه مسکن مهر به پیش برود اما در پایان دولت دهم تنها حدود یک میلیون واحد معادل ۴۵ درصد از این پروژه تکمیل و افتتاح شدند. جانمایی مناسب، ضعف در پاره‌ای از موارد، عدم برخورداری از خدمات زیربنایی مناسب همچون آب، برق، گاز و فاضلاب، انتقال پول پرقدرت در تامین مالی و محدودیت منابع مالی بخشی از مشکلاتی بود که مسکن مهر برای دولت یازدهم به ارمغان آورد.

در کنار آن نیاز به برطرف کردن معضل زندگی ۱۹ میلیون نفر بد مسکن، نبود طرح مشخص برای خانه‌دار شدن خانه اولی‌ها و عدم تناسب راهکار طرح مسکن مهر با تقاضای حاشیه‌نشینان بخش دیگری از شرایط سخت پیشروی دولت در ماه‌های ابتدایی آغاز به کار خود را به وجود می‌آورد.

آخوندی پس از تشریح وضعیت تحویل گرفته شده از سوی دولت یازدهم به بررسی اصلی ترین اقدامات صورت گرفته در این دولت پرداخته و انتشار طرح جامع حمل و نقل کشور و تدوین استراتژی‌های توسعه بخش حمل و نقل در کلیه شغوق شامل بین شهری و اتصال به درون شهری را اصلی‌ترین محور در نظر گرفته شده در این اقدامات قرار داده است.

احداث و تکمیل ۶۵۸۰ کیلومتر زیرساخت جاده‌ای شامل ۱۹۸ کیلومتر آزادراه بیش از ۲۴۰۰ کیلومتر بزرگراه و بیش از ۳۹۰۰ کیلومتر راه اصلی یکی از محورهای کاری وزارت راه و شهرسازی در طول چهار سال گذشته بوده است. به دنبال این اقدامات افزایش ۱۷ درصدی راه‌های کشور در قیاس با سال ۱۳۹۲ یکی از اصلی‌ترین نتایج واضح کاری دولت در طول سال‌های گذشته را به وجود می‌آورد.

در حوزه راه‌آهن نیز اتصال پنج مرکز استان همدان، کرمانشاه، تبریز، ارومیه و رشت به شبکه ریلی کشور که تاکنون کار همدان و کرمانشاه به طول ۲۹۰ کیلومتر تکمیل شده و مابقی به طول ۳۶۱ کیلومتر ظرف ماه‌های آتی تکمیل خواهد شد اصلی‌ترین کار وزارت راه و شهرسازی در این حوزه به شمار می‌رود. در کنار آن بهسازی ۸۰۰ کیلومتر، بازسازی ۶۰۰ کیلومتر و احداث خط دوم و سوم به طول ۸۷۸ کیلومتر به ارزش بیش از ۲۹۸۰ میلیارد تومان دیگر اقدامات صورت گرفته در حوزه ریل را به وجود می‌آورد.

افزایش ۱۴ درصدی ظرفیت اسمی بنادر ایران در قیاس با سال ۱۳۹۲، افزایش ۲۰ درصدی ظرفیت کانتینری بنادر ایران در قیاس با همان سال و پیگیری طرح توسعه بنادر مهمی مانند چابهار با افزایش ظرفیت شش میلیون تنی محورهای اصلی اقدامات این وزارتخانه در چهار ساله دولت یازدهم در حوزه دریایی را شامل می‌شود. در کنار آن پیگیری طرح‌های زیربنایی مانند توسعه و تکمیل ۲۸ فرودگاه، افزایش تعداد واگن‌های باری، نوسازی ناوگان جاده‌ای، خرید و ورود هواپیماهای نو از ایرباس و ATR و عقد قرارداد با شرکت بوئینگ برای خرید جمعا ۲۰۰ فروند هواپیما با ارزش تقریبی ۳۳ میلیارد دلار، افزایش سهم ترانزیت ریلی، افزایش ترانزیت کالاهای غیرنفتی، افزایش ۱۱۴ درصدی پروازهای ترانزیتی، افزایش ۵۰ درصدی صدور و تمدید گواهی‌نامه‌های قانونی محصولات مرتبط، انجام مطالعات مکان‌یابی مراکز لجستیک، طرح تشکیل صندوق توسعه حمل و نقل، اصلاح قانون مشارکت و آیین‌نامه‌های اجرایی، هوشمند سازی شبکه راه‌های شریانی و طراحی و پیاده‌سازی سامانه‌های جامع حوادث اصلی‌ترین اقدامات این وزارتخانه در بخش‌های مختلف حمل و نقل را شامل می‌شود.

در کنار آن اجرای سامانه حقوق شهروندی، افتتاح ۸۲۵ هزار واحد مسکن مهر، افزایش سقف کلی تسهیلات بانکی این مسکن، افزایش مدت زمان بازپرداخت اقساط، افزایش سقف فردی تسهیلات و تثبیت نرخ‌های مسکن مهر اصلی‌ترین بخش اقدامات وزارت راه و شهرسازی در حوزه مسکن مهر را به وجود می‌آورد.

در کنار آن در اولویت قرار دادن خانه اولی‌ها و ساکنان بافت‌های فرسوده، ظرفیت‌سازی نهادهای مالی در بازار سرمایه، تدوین و تصویب برنامه مسکن کم درآمد، ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی و نوسازی مسکن روستایی اصلی ترین محور اقدامات صورت گرفته در حوزه مسکن به شمار می‌رود.

در شاخص‌های عملکردی نیز امروز طول جاده‌های ایران به بیش از ۱۴۸ هزار کیلومتر، طول خطوط ریلی ایران به بیش از ۱۳ هزار و ۷۰۰ کیلومتر، تعداد واگن مسافری ریلی به ۲۱۶۰ دستگاه، تعداد هواپیماهای فعال ناوگان به ۱۸۰ فروند ظرفیت اسمی بنادر به ۲۱۷ میلیون، تعداد پروازهای ترانزیتی به ۳۸۲ هزار پرواز و تعداد ایستگاه‌های هواشناسی به بیش از ۴۹۰۰ دستگاه افزایش یافته است.

وزیر راه و شهرسازی در بخش نگاه خود به آینده ابتدا اصلی‌ترین چالش‌های پیش روی این وزارتخانه را مدنظر قرار داده است. در این چارچوب ضعف رویکرد بین المللی بعضی از مدیران دولتی، ضعف رویکرد بازرگانی حمل و نقل، چند نرخی بودن سوخت، خودرومحور بودن نظام حمل و نقل، چالش ایمنی، چالش در تامین مالی، وجود موانع ساختاری در حمایت از بخش خصوصی، تداوم قیمت‌گذاری دولتی، بی‌انضباطی در مدیریت شهری، تنگنای مالی دولت در تامین هزینه مسکن اقشار کم درآمد و چالش‌های ادامه دار مسکن مهر اصلی‌ترین مشکلاتی هستند که دولت و وزارت راه و شهرسازی بعدی باید با آنها دست و پنجه نرم کند.

وزیر راه و شهرسازی بعد از تشریح این برنامه با استفاده از استراتژی‌های کلان این وزارتخانه مانند توسعه یکپارچه شبکه حمل و نقل در قالب ۱۰ کریدور، افزایش سهم حمل و نقل عمومی، تامین منابع مالی پایدار، بازخوانی موافقت‌های بین‌المللیف افزایش سرمایه‌ گذاری بخش خصوصی، رفع موانع و ارتقاء قابلیت زیست پذیری شهرها و توسعه و اعتلا مهندسی ساختمان اعلام کرده که برنامه‌های گسترده‌ای برای آینده این حوزه در نظر خواهد داشت.

اصلی‌ترین برنامه‌های اعلام شده از سوی آخوندی به افزایش سهم ترانزیت ایران در سیستم حمل و نقل منطقه، بهبود فرآیند جابه‌جایی بین مرزی در حوزه بار و گردشگری، تشویق برقراری خطوط دریایی، هوایی، زمینی و ریلی در حوزه ایران و جهان اسلام، تسهیل دسترسی آزاد به شهروندان به اطلاعات حوزه راه، تکمیل زیرساخت‌ها و افزایش طول خطوط اصلی ریلی، نوسازی و تکمیل سامانه‌های ارتباطی، تجهیز و توسعه امکانات بنادر، اجرای طرح جامع پارک‌های لجستیکی، ارتقاء رویکرد بازرگانی بخش خصوصی از طریق واگذاری مدیریت بنادر با آنها، جلب سرمایه گسترده ملی و بین المللی در فرودگاه امام و هفت فرودگاه دیگر، کاهش شدت مصرف سوخت، فراهم آوردن زمینه‌ی تولید مسکن مطابق برنامه ششم، توسعه مسکن روستایی، تکمیل واحدهای باقی‌مانده مسکن مهر واجد متقاضی و هماهنگی جهت احداث خدمات زیربنایی مورد نیاز این واحدها اصلی‌ترین بخش برنامه‌های اقتصادی این وزارتخانه در سال‌های آینده را به وجود خواهند آورد.

طبق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته مجلس شورای اسلامی از هفته آینده کار بررسی و صلاحیت وزرای پیشنهاد رییس جمهور برای دولت دوازدهم را آغاز خواهد کرد و در این چارچوب عباس آخوندی که یک بار برای آغاز به کار دولت یازدهم و دوبار در طول جلسات استیضاح از مجالس فعلی و سابق رای اعتماد گرفته باید بار دیگر با ارائه برنامه‌هایی که اصلی‌ترین شاخص‌ها تشریح شد شانس خود برای تداوم حضور در ساختمان شهید دادمان را آزمایش کند.