تجارت جهانی در آستانه رکورد تاریخی

سی نیوز-* تجارت جهانی در سال ۲۰۲۵ در آستانه ثبت رکوردی تازه قرار گرفته است. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که در صورت تداوم روند فعلی، ارزش مبادلات جهانی می‌تواند از مرز ۳۵ تریلیون دلار عبور کند؛ رقمی معادل رشد ۷ درصدی نسبت به سال قبل که نشانه‌ای از بازگشت قدرت مبادلاتی اقتصاد جهانی محسوب می‌شود. این رشد در شرایطی رخ می‌دهد که فضای بین‌المللی همچنان تحت‌تأثیر نااطمینانی‌های سیاسی، افزایش هزینه‌های تجارت و رقابت‌های ژئوپلیتیک قرار دارد.

روندهای سه‌ماهه و ساختار رشد

داده‌های سه‌ماهه سوم ۲۰۲۵ نشان می‌دهد که تجارت جهانی با وجود کندی، رشد ۲.۵ درصدی داشته است. تجارت کالا حدود ۲ درصد و تجارت خدمات نزدیک به ۴ درصد افزایش یافته است؛ روندی که جایگاه بخش خدمات را در زنجیره تجارت جهانی بیش از گذشته تقویت می‌کند.
پیش‌بینی‌ها برای سه‌ماهه چهارم نیز حاکی از رشد ملایم اما مثبت است؛ ۰.۵ درصد برای کالا و ۲ درصد برای خدمات. افزایش تجارت بیشتر از ناحیه حجم مبادلات واقعی صورت می‌گیرد، زیرا کاهش قیمت کالاها موجب شده رشد ارزش اسمی تجارت عمدتاً بر پایه افزایش واقعی دادوستد شکل گیرد.
در پایان سال، کالاها احتمالاً ۱.۵ تریلیون دلار و خدمات ۷۵۰ میلیارد دلار رشد سالانه را ثبت خواهند کرد؛ نشانه‌ای از تغییر ترکیب تجارت جهانی و تقویت نقش صنایع دانشی و خدماتی.

نقش اقتصادهای در حال توسعه و پویایی «تجارت جنوبی»

یکی از برجسته‌ترین روندهای سال ۲۰۲۵، افزایش نقش اقتصادهای در حال توسعه در رشد تجارت جهانی است. در بسیاری از مناطق ازجمله شرق آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین، افزایش مصرف داخلی، توسعه زنجیره‌های ارزش و بهبود زیرساخت‌های لجستیکی باعث شده این کشورها به موتورهای جدید تجارت تبدیل شوند.
در این میان، «تجارت جنوبی» اهمیت ویژه‌ای دارد. این اصطلاح به مبادلات اقتصادی میان کشورهای در حال توسعه اطلاق می‌شود؛ کشورهایی که از نظر سطح توسعه اقتصادی مشابه‌اند و اکنون بیش از گذشته با یکدیگر مبادله کالا و خدمات دارند. رشد سریع این نوع تجارت باعث کاهش وابستگی به بازارهای سنتی غرب، شکل‌گیری زنجیره‌های ارزش منطقه‌ای و افزایش تنوع صادرات شده است. به همین دلیل، تجارت جنوبی یکی از محرک‌های اصلی رشد جهانی در سال ۲۰۲۵ معرفی می‌شود.

ابعاد اقتصادی–سیاسی تحولات تجاری

تحولات تجارت جهانی در سال ۲۰۲۵ تنها اقتصادی نیست، بلکه ریشه‌های عمیق سیاسی نیز دارد:
1. بازتعریف جغرافیای تجارت
سیاست‌های حمایت‌گرایانه، محدودیت‌های صادراتی و تلاش کشورها برای شناسایی شرکای «امن‌تر» باعث شده مسیرهای سنتی تجارت بازآرایی شوند. بلوک‌های جدید اقتصادی و همگرایی‌های منطقه‌ای نقش بیشتری در تجارت جهانی پیدا کرده‌اند.
2. رقابت فناورانه و صنعتی
کشورهای پیشرو در فناوری‌های پیشرفته، انرژی‌های نو و صنایع سبز با اتخاذ سیاست‌های صنعتی فعال، ساختار تجارت جهانی را تحت‌تأثیر قرار داده‌اند. مسابقه بر سر فناوری اکنون ابعاد تجاری، سیاسی و امنیتی پیدا کرده است.
3. افزایش هزینه‌های تجارت
افزایش هزینه حمل‌ونقل، بیمه و الزامات استانداردی فشار مضاعفی بر تجارت جهانی وارد کرده و حاشیه سود مبادلات را کاهش داده است؛ به‌ویژه برای کشورهای کم‌درآمد که به زنجیره‌های ارزش وابسته‌اند.

ریسک‌های پیش‌روی ۲۰۲۶

اگرچه سال ۲۰۲۵ نقطه اوج تجارت جهانی خواهد بود، اما دورنمای ۲۰۲۶ محتاطانه‌تر است. چند ریسک اصلی ممکن است رشد تجارت را کند یا نوسانی کند:
• کندی رشد اقتصاد جهانی و کاهش قدرت خرید
• افزایش نااطمینانی سیاستی و تغییرات سریع در قوانین تجاری
• تشدید رقابت و شکاف‌های ژئوپلیتیک
• افزایش هزینه‌های تجارت و لجستیک
• ناهمگونی رشد در مناطق مختلف جهان
این عوامل نشان می‌دهد که تجارت جهانی در سال ۲۰۲۶ احتمالاً کم‌شتاب‌تر، منطقه‌ای‌تر و تحت تأثیر فشارهای سیاسی بیشتر خواهد بود.

تجارت جهانی در سال ۲۰۲۵ در آستانه ثبت رکوردی تاریخی قرار گرفته و رشد آن بیش از هر چیز نتیجه افزایش حجم مبادلات، تقویت سهم خدمات و رشد تجارت میان کشورهای در حال توسعه است. «تجارت جنوبی» اکنون به یکی از موتورهای اصلی تجارت جهانی تبدیل شده و نقش آن در آینده پررنگ‌تر خواهد شد.
با این حال، فشارهای ژئوپلیتیک، هزینه‌های بالای تجارت و کندی اقتصاد جهانی نشان می‌دهد که دوره پس از رکورد ۲۰۲۵ احتمالاً با چالش‌های ساختاری بیشتری همراه است. در چنین فضایی، کشورها باید راهبردهای تجاری خود را بازتعریف کنند و بیش از گذشته بر همکاری‌های منطقه‌ای، توسعه صنعتی و تنوع‌بخشی به بازارها تکیه کنند.