شریک استراتژیک یا مانع توسعه؟ روسیه کریدور شمال–جنوب را نادیده گرفته است؟
سی نیوز- تحریم‌های غرب مسیرهای سنتی تجارت روسیه را محدود کرده و ایران، به‌عنوان محور کریدور بین‌المللی حمل‌ونقل شمال–جنوب (INSTC)، فرصت طلایی برای تجارت مسکو با بازارهای جنوب آسیا، خاورمیانه و آفریقا فراهم کرده است. این کریدور می‌توانست زمان حمل‌ونقل را به نصف کاهش دهد، هزینه‌ها را پایین بیاورد و روسیه را از فشار تحریم‌ها نجات دهد. اما شریک استراتژیک ایران، به‌جای بهره‌برداری از این فرصت، با بهانه‌تراشی و کم‌کاری، عملاً پشت ایران را خالی کرده است.
فرصت‌های ناب ایران که روسیه نادیده گرفته است
کریدور INSTC کوتاه‌ترین مسیر دسترسی به هند، جنوب شرق آسیا و آفریقا است و زمان حمل کالاها را از بیش از ۴۰ روز به کمتر از ۲۰ روز کاهش می‌دهد. بنادر ایران، از چابهار تا بندرعباس، دسترسی مستقیم به اقیانوس هند را ممکن می‌کنند و حجم حمل‌ونقل این کریدور در سال ۲۰۲۴ با رشد ۱۹ درصدی به ۲۶.۹ میلیون تن رسید؛ اعدادی که به وضوح نشان می‌دهد ظرفیت اقتصادی INSTC بی‌نظیر است. توافق ترانزیتی ایران و روسیه در فوریه ۲۰۲۵ نیز نشانه عزم ایران برای توسعه این مسیر است، اما روسیه همچنان از سرمایه‌گذاری جدی طفره می‌رود.
بهانه‌های بی‌پایه
مسکو مشکلات زیرساختی ایران، از جمله ظرفیت محدود بنادر شمالی، را بهانه کرده است؛ در حالی که پروژه‌ها در حال پیشرفت هستند. ریسک تحریم‌های ثانویه نیز بهانه دیگری است، حال آنکه ایران با تجربه مدیریت تحریم‌ها و ابزارهایی مانند تهاتر، راهکارهای مؤثر ارائه کرده است.
مسکو ترجیح می‌دهد مسیرهای جایگزین پرهزینه و آسیب‌پذیر از دریای سیاه، قزاقستان و ترکیه را دنبال کند و به بی‌ثباتی اداری ایران اشاره می‌کند؛ در حالی که توافق‌نامه‌های بلندمدت مانند roadmap فوریه ۲۰۲۵ می‌توانند این نگرانی‌ها را برطرف کنند. واقعیت این است که روسیه عملاً به دنبال مصالحه کوتاه‌مدت و تضعیف کشورمان در زمینه حمل و نقل بین المللی می باشد و اراده‌ای برای بهره‌برداری واقعی از INSTC ندارد.
با وجود توافق جامع استراتژیک ژانویه ۲۰۲۵، مسکو محافظه‌کاری کرده و به جای اقدام عملی، روی مذاکرات بی‌ثمر و سیاست‌های نمایشی حساب باز کرده است. کشورمان ظرفیت همکاری گسترده دارد، اما روسیه حتی در مسائل کلیدی، مانند و سرمایه‌گذاری عمیق، قدمی برنداشته است.
دولت در پاسخ به این رفتار، باید ابتدا بر تکمیل و تسریع پروژه‌های زیرساختی تمرکز کند. ایجاد انبارهای مدرن، نوسازی تجهیزات لجستیکی و بهره‌گیری از سامانه‌های دیجیتال مدیریت بار، ابزارهای کلیدی برای افزایش سرعت و حجم ترانزیت کالا هستند که کشورمان را قادر می‌سازند از کم‌کاری روسیه عبور کند و کریدور را به بهره‌وری واقعی برساند.
همزمان، دولت باید با ایجاد مشوق‌های اقتصادی و چارچوب قانونی شفاف، جذابیت استفاده از INSTC را برای شرکای تجاری افزایش دهد. ارائه تخفیف‌های تعرفه‌ای و مالیاتی به شرکت‌ها و کشورهایی که از کریدور استفاده می‌کنند، تضمین امنیت سرمایه‌گذاری و کاهش ریسک‌های ناشی از تغییر قوانین یا تحریم‌های احتمالی، می‌تواند فشار کم‌کاری روسیه را کاهش دهد و او را مجبور به تعهد عملی کند.
تقویت دیپلماسی اقتصادی و منطقه‌ای نیز محور حیاتی دیگری است. کشورمان باید مذاکرات و نشست‌های مشترک با روسیه و دیگر کشورهای ذینفع، از جمله هند و کشورهای جنوب شرق آسیا، را گسترش دهد و کمیته‌های نظارت مشترک برای تضمین اجرای توافق‌ها تشکیل دهد. توسعه همکاری‌های چندجانبه و جذب سرمایه و ترانزیت از مسیرهای جایگزین، می‌تواند روسیه را وادار کند که از بهانه‌تراشی دست بردارد و همکاری واقعی نشان دهد.
در حوزه مالی، دولت باید مکانیسم‌های جایگزین پرداخت و تهاتر کالا و خدمات را توسعه دهد تا وابستگی به سیستم‌های بین‌المللی تحت تحریم کاهش یابد و جریان تجاری پایدار حفظ شود. ایجاد صندوق مشترک مالی یا کانال‌های بانکی جایگزین، کشورمان را در برابر کم‌کاری روسیه بیمه می‌کند.
همچنین، افزایش شفافیت و مدیریت پروژه می‌تواند اعتماد شرکا را جلب کند و بهره‌وری کریدور را به حداکثر برساند. انتشار گزارش‌های پیشرفت، استفاده از فناوری‌های دیجیتال برای رهگیری محموله‌ها و تعیین شاخص‌های عملکرد کلیدی، ابزارهایی هستند که کشورمان را قادر می‌سازند از فرصت INSTC حداکثر بهره را ببرد، حتی اگر روسیه همچنان به رفتار نمایشی ادامه دهد.
در نهایت، دولت باید با جذب بازیگران جدید و توسعه رقابت منطقه‌ای، فشار عملی بر روسیه وارد کند. تشویق دیگر کشورها و شرکت‌ها به استفاده از INSTC، ایجاد رقابت سالم و افزایش حجم تجارت، روسیه را وادار می‌کند که همکاری عملی و جدی نشان دهد و از فرصت استراتژیک کشورمان سود ببرد، نه اینکه با بهانه‌تراشی، مسیر توسعه تجارت منطقه‌ای را کند کند.
نظرات بسته شده است.