از موج تحول دیجیتال بنادر، جا مانده ایم

سی نیوز-*بر اساس گزارش هابین المللی ارزش بازار جهانی بنادر هوشمند (Smart Port Market) در سال ۲۰۲۵ حدود ۲.۵۳ میلیارد دلار برآورد شده و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ به ۷.۹۵ میلیارد دلار برسد؛ رقمی که رشد سالانه مرکب ۲۵.۸ درصد را نشان می‌دهد. این رشد چشمگیر ناشی از افزایش تقاضا برای کارایی، ایمنی و پایداری محیطی بنادر، همچنین حجم فزاینده تجارت جهانی و حمل بار است.

توسعه بنادر هوشمند در کشورهای توسعه‌یافته بر مدرن‌سازی زیرساخت‌های قدیمی متمرکز است، در حالی که در بازارهای نوظهور، پروژه‌های بزرگ بندری و طرح‌های دیجیتالی دولتی محرک اصلی رشد محسوب می‌شوند. استفاده از فناوری‌های هوشمند مانند جرثقیل‌های مبتنی بر هوش مصنوعی، حسگرهای اینترنت اشیا، پلتفرم‌های دوقلوی دیجیتال و سیستم‌های مستندسازی بلاکچین به کاهش زمان تخلیه و بارگیری، کاهش هزینه‌های عملیاتی و افزایش ایمنی کمک می‌کند.

بر اساس این گزارش، بندرهای دریایی (Seaports) بیشترین رشد را تجربه خواهند کرد، زیرا ظرفیت بالاتری برای اتوماسیون، رهگیری لحظه‌ای و تحلیل پیش‌بینی دارند. بنادر پیشرو در جهان، از جمله Tuas Mega Port، Shanghai Yangshan، Busan و Vizhinjam، سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای در زیرساخت‌های هوشمند انجام داده‌اند تا زمان چرخه عملیات را کاهش داده و الزامات پایداری را رعایت کنند. منطقه آسیا و اقیانوسیه نیز انتظار می‌رود بزرگ‌ترین سهم بازار را در طول دوره پیش‌بینی حفظ کند؛ با توجه به زیرساخت‌های گسترده بندری، رشد سریع تجارت و برنامه‌های ملی مانند طرح کمربند و جاده چین و برنامه Sagarmala هند.

با وجود این روند جهانی، کشورمان در زمینه توسعه بنادر هوشمند عقب مانده است. بیشتر بنادر کشور هنوز از فناوری‌های پایه‌ای دیجیتال بهره می‌برند و به سیستم‌های هوشمند مبتنی بر هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و مدیریت داده‌های پیشرفته مجهز نشده‌اند. این عقب‌ماندگی، ضمن کاهش کارایی عملیاتی، مانع بهره‌برداری کامل از ظرفیت تجاری بنادر و جذب سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی می‌شود. کارشناسان معتقدند که کشورمان برای همگام شدن با استانداردهای جهانی نیازمند طرح‌های گسترده مدرن‌سازی، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های دیجیتال و آموزش نیروی انسانی متخصص است.

با توجه به روند رشد سریع بازار بنادر هوشمند و فشارهای بین‌المللی برای کاهش انتشار آلاینده‌ها و ایجاد اکوسیستم‌های داده‌محور بندری، عقب ماندن ایران می‌تواند فرصت‌های اقتصادی و رقابتی کشور در تجارت دریایی را محدود کند. فعالان صنعت و مسئولان بندری باید هر چه سریع‌تر برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری در هوشمندسازی و دیجیتال‌سازی بنادر را در اولویت قرار دهند تا از موج تحول جهانی جا نمانند.