کاسپین؛ میدان رقابت انرژی که در آن غایبیم !

سی نیوز-سرویس بین الملل -* در ۱۳ خرداد ۱۴۰۴، ترکیه، جمهوری آذربایجان و شرکت بی‌پی (BP) قرارداد تولید میدان گازی شفق-سیمان در دریای کاسپین را امضا کردند، توافقی که شکاف عمیق کشورمان در بهره‌برداری از منابع این دریا را برجسته کرد. این میدان، با ۵۰۰ میلیارد متر مکعب گاز در عمق ۶۵۰ تا ۸۰۰ متری، از طریق کریدور گازی جنوبی به اروپا صادر خواهد شد و جایگاه ترکیه و آذربایجان را به‌عنوان هاب‌های انرژی منطقه تقویت می‌کند.

کشورمان، با وجود کشف میادین سردار جنگل (۱.۴ تریلیون متر مکعب گاز و ۲ میلیارد بشکه نفت) و رامسر (۶۰۰ میلیون بشکه نفت و ۲ تریلیون فوت مکعب گاز)، به دلیل چالش‌های فنی، تحریم‌ها و اولویت‌بندی خلیج فارس، هیچ تولیدی از کاسپین ندارد. عمق زیاد آب (۵۰۰ تا ۸۰۰ متر)، نبود فناوری حفاری پیشرفته و غیرفعال بودن سکوی نیمه‌شناور امیرکبیر از سال ۱۳۹۳ توسعه را متوقف کرده است. تحریم‌های بین‌المللی، به‌ویژه پس از خروج آمریکا از برجام در سال ۱۳۹۷، مانع جذب سرمایه و فناوری از شرکت‌هایی مانند BP شده و مناقشات حقوقی، مانند میدان آراز-آلوو-East با آذربایجان، همکاری با همسایگان را دشوار کرده است.

اخیراً کشورمان حفاری در بلوک رامسر را آغاز کرده و توافقی برای واردات ۳۰۰ میلیون متر مکعب گاز در روز از روسیه از طریق خط لوله‌ای از آذربایجان امضا کرده است. با این حال، این اقدامات برای جبران عقب‌ماندگی کافی نیست، چرا که به جای تولید داخلی، بر واردات متکی است. کاهش سطح آب کاسپین (۶ تا ۷ سانتیمتر در سال) و آلودگی ناشی از فعالیت‌های صنعتی نیز ریسک‌های زیست‌محیطی را افزایش داده و نیاز به برنامه‌ریزی دقیق‌تر را نشان می‌دهد.

برای جبران این عقب‌ماندگی، کشورمان نیازمند رفع تحریم‌ها، بازسازی زیرساخت‌هایی مانند سکوی امیرکبیر، همکاری با کشورهایی مانند چین و روسیه برای تأمین فناوری و سرمایه، و حل مناقشات حقوقی از طریق دیپلماسی منطقه‌ای است. بدون این اصلاحات، فرصت تبدیل شدن به هاب انرژی کاسپین و رقابت با ترکیه و آذربایجان از دست خواهد رفت، در حالی که پتانسیل کاسپین می‌تواند نیازهای انرژی شمال کشور و حتی صادرات به اروپا را تأمین کند.