میراث گمشده آرتمیس؛ نقش تاریخی زنان دریانورد ایرانی و راهکارهای تحقق حضور فعال‌تر آن‌ها
سی نیوز-* روز جهانی بانوان دریانورد فرصتی مغتنم برای بازنگری نقش زنان در صنعت دریانوردی و بررسی موانع پیش روی آن‌هاست. کشورما با سابقه‌ای طولانی در این حوزه و وجود چهره‌ای تاریخی مانند آرتمیس، اولین بانوی دریانورد جهان در دوران هخامنشی که حدود 2480 سال پیش نیروی دریایی خشایارشا را با شجاعت و درایت هدایت کرد، همچنان شاهد حضور محدود زنان در این حرفه هستیم. گرچه گزارش‌های اخیر از فعالیت برخی زنان به‌عنوان ناوبان و مهماندار دریایی حکایت دارد، اما مشارکت آن‌ها با چالش‌های متعددی مواجه است. این گزارش با تکیه بر منابع داخلی ، به تحلیل موانع و کمبودهای پیش روی بانوان دریانورد می‌پردازد.
یکی از اصلی‌ترین موانع، ریشه در هنجارهای فرهنگی و اجتماعی دارد. حرفه دریانوردی که اغلب مستلزم دوری طولانی از خانه است، با انتظارات سنتی از نقش زنان در خانواده تعارض دارد. به گفته معاون امور دریایی سازمان بنادر و دریانوردی، هرچند هیچ منع قانونی برای فعالیت زنان وجود ندارد، فشارهای خانوادگی و فرهنگی پذیرش این شرایط را برای آن‌ها دشوار می‌کند. در بسیاری از خانواده‌ها، همسران یا والدین از حضور طولانی‌مدت زنان در دریا حمایت نمی‌کنند. این مسئله در سطح جهانی نیز دیده می‌شود، جایی که کمتر از 2 درصد دریانوردان را زنان تشکیل می‌دهند، و در ایران به دلیل حساسیت‌های فرهنگی تشدید شده است. علاوه بر این، مشارکت محدود زنان در این صنعت، خود به چالشی دیگر دامن زده است. با وجود دسترسی زنان به آموزش‌های دریانوردی و دریافت گواهینامه، فرصت‌های شغلی آن‌ها اغلب به کشتی‌های مسافربری یا نقش‌های ساحلی در بنادر مانند بندر شهید حقانی محدود می‌شود. این حضور اندک، همراه با نبود الگوهای موفق و دیده‌نشدن زنان در این حوزه، انگیزه جوانان برای ورود به این حرفه را کاهش می‌دهد.
محیط کاری دریانوردی نیز به‌خودی‌خود چالش‌برانگیز است و برای زنان به دلیل ماهیت مردانه این صنعت دشوارتر می‌شود. ساعات کاری طولانی، انزوا و قرارگرفتن در معرض شرایط خطرناک، فشارهای جسمی و عاطفی زیادی به همراه دارد. نبود امکانات ویژه مانند محل اقامت یا سرویس‌های بهداشتی جداگانه در کشتی‌ها، موانع عملی بیشتری برای زنان ایجاد می‌کند. در کنار این، شکاف‌های آموزشی نیز مانعی جدی است. گرچه زنان به آموزش‌های دریانوردی دسترسی دارند، اما کیفیت این برنامه‌ها گاهی ناکافی است.
از سوی دیگر، محدودیت‌های اقتصادی و ساختاری صنعت دریانوردی کشورمان، مانند زیرساخت‌های قدیمی، کمبود سرمایه‌گذاری و تأثیر تحریم‌ها، فرصت‌های شغلی را برای همه دریانوردان، به‌ویژه زنان، کاهش داده است.
دریانوردی به‌عنوان یکی از مشاغل سخت و زیان‌آور، همواره مورد توجه ویژه‌ای قرار گرفته است. این شغل که نیازمند استقامت جسمانی و روحی بالا، مهارت‌های فنی و توانایی کار در شرایط دشوار است که به‌طور سنتی تحت سلطه مردان بوده و حضور زنان در آن بسیار محدود است.
مشارکت محدود زنان در دریانوردی کشورمان، خود به عاملی بازدارنده تبدیل شده است. با وجود دسترسی به آموزش‌های دریانوردی، فرصت‌های شغلی برای زنان اغلب به نقش‌های ساحلی یا کشتی‌های مسافربری محدود می‌شود. برای مثال، در بندر شهید حقانی، تعداد کمی از زنان در کشتی‌های مسافربری فعالیت دارند، اما حضور کلی آن‌ها ناچیز است.
کمبودهای ساختاری و سیاستی
صنعت دریانوردی با مشکلات ساختاری مانند زیرساخت‌های قدیمی، کمبود سرمایه‌گذاری و تحریم‌ها مواجه است که فرصت‌های شغلی را برای زنان محدودتر می‌کند. نبود امکانات مدرن کشتی‌سازی و مشارکت کم بخش خصوصی، توسعه نقش‌های جدید مانند گردشگری دریایی را که می‌توانست برای زنان مناسب باشد، دشوار کرده است. همچنین، فقدان سیاست‌های حمایتی مانند بورسیه یا برنامه‌های مربیگری برای زنان، بر این مشکلات افزوده است.
علاوه بر این، آگاهی عمومی درباره مشارکت زنان در دریانوردی پایین است و نبود کمپین‌های رسانه‌ای یا گروه‌های حامی، چالش‌های آن‌ها را در حاشیه نگه داشته است.
راهکارهای پیشنهادی
برای بهبود وضعیت، سیاست‌هایی مانند یارانه برای آموزش دریانوردی یا تعیین اهداف تنوع جنسیتی در شرکت‌های دریایی می‌تواند مؤثر باشد. سرمایه‌گذاری در امکانات فراگیر جنسیتی، مانند محل اقامت جداگانه در کشتی‌ها، دسترسی زنان را تسهیل می‌کند. افزایش آگاهی عمومی از طریق کمپین‌های رسانه‌ای و مستندها، با برجسته‌کردن چهره‌هایی مانند آرتمیس یا زنان دریانورد امروزی، می‌تواند انگیزه‌بخش باشد.
با اصلاح سیاست‌ها، بهبود زیرساخت‌ها و افزایش آگاهی، می توانیم ظرفیت زنان را در این بخش شکوفا کرده و ضمن گرامیداشت میراث تاریخی آرتمیس، آینده‌ای فراگیرتر بسازیم.
نظرات بسته شده است، اما بازتاب و پینگ باز است.