آلایندگی انفجار بندر شهید رجایی؛ تهدیدی جدی برای سلامت مردم
سی نیوز-* انفجار مهیب بندر شهید رجایی در تاریخ ۶ اردیبهشت ۱۴۰۴ (۲۶ آوریل ۲۰۲۵) نه‌تنها خسارات جانی و مالی گسترده‌ای به‌جا گذاشت، بلکه تبعات زیست‌محیطی نگران‌کننده‌ای برای اکوسیستم خلیج‌فارس به‌همراه داشت. این حادثه به‌دلیل انتشار گازها، دود و پساب‌های آلوده، تهدیدی جدی برای محیط‌زیست منطقه ایجاد کرده است. اظهارات اخیر شهرام فداکار، مدیرکل دفتر حفاظت از زیست‌بوم‌های دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست، نشان‌دهنده عمق این بحران زیست‌محیطی است.
ابعاد آلودگی زیست‌محیطی
به‌گفته فداکار، دودهای ناشی از احتراق مواد شیمیایی در بندر شهید رجایی به سطح آب‌های خلیج‌فارس نفوذ کرده و محیط‌زیست دریایی را تحت‌تأثیر قرار داده‌اند. هرچند اقدامات سریعی مانند مسدود کردن کانال‌های منتهی به دریا برای جلوگیری از ورود پساب‌های آلوده انجام شد، اما این اقدامات نتوانستند به‌طور کامل جلوی آلودگی را بگیرند. نفوذ گازها و ذرات معلق ناشی از انفجار به آب‌های ساحلی، به‌ویژه در منطقه غربی بندرعباس، اکوسیستم شکننده خلیج‌فارس را با خطر جدی مواجه کرده است.
منطقه غربی بندرعباس، به‌دلیل فعالیت پالایشگاه‌های نفت و صنایع سنگین، پیش از این نیز تحت فشار زیست‌محیطی شدید قرار داشت. فداکار تأکید کرد که آب‌های ساحلی این منطقه به‌دلیل سال‌ها تخریب زیست‌محیطی، ظرفیت خودپالایی خود را از دست داده‌اند. انفجار بندر شهید رجایی این وضعیت را تشدید کرده و منطقه را به آستانه یک بحران زیست‌محیطی تمام‌عیار رسانده است.
اقدامات انجام‌شده و محدودیت‌ها
سازمان حفاظت محیط‌زیست با همکاری اداره بنادر و دری دریانوردی هرمزگان، در ساعات اولیه پس از انفجار، تمام کانال‌های منتهی به دریا را مسدود کرد تا از ورود پساب‌های آلوده به خلیج‌فارس جلوگیری شود. احمدرضا لاهیجان‌زاده، معاون محیط‌زیست دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست، اعلام کرد که این اقدام تا حد زیادی مؤثر بود، اما به‌دلیل حجم بالای آلاینده‌ها و ماهیت گازهای منتشرشده، جلوگیری کامل از آلودگی غیرممکن بود.
با این حال، انتشار گازهای شیمیایی و دود ناشی از احتراق مواد خطرناک، مانند هیدروکربن‌ها و احتمالاً پرکلرات آمونیوم، تأثیرات اجتناب‌ناپذیری بر محیط‌زیست داشته است. فداکار خاطرنشان کرد که برای کاهش اثرات گازهای منتشرشده، اقدامات محدودی می‌توان انجام داد، زیرا این آلاینده‌ها به‌سرعت در هوا و آب پخش می‌شوند.
پیامدها و نگرانی‌ها
خلیج‌فارس به‌دلیل موقعیت استراتژیک و تنوع زیستی منحصربه‌فرد خود، یکی از اکوسیستم‌های حساس جهان محسوب می‌شود. آلودگی ناشی از این انفجار می‌تواند زنجیره غذایی دریایی، از پلانکتون‌ها تا گونه‌های بزرگ‌تر مانند ماهی‌ها و پستانداران دریایی، را تحت‌تأثیر قرار دهد. کاهش کیفیت آب همچنین می‌تواند بر تأسیسات آب‌شیرین‌کن منطقه، که تأمین‌کننده آب آشامیدنی بندرعباس هستند، اثر منفی بگذارد. مهدی جهانیان، از مدیران شرکت مدیریت منابع آب، گزارش داد که مازوت و قیر مذاب به آبراهه‌های اصلی راه یافته‌اند، هرچند با ایجاد خاکریزهایی از ورود این مواد به تأسیسات آب‌شیرین‌کن جلوگیری شده است.
چشم‌انداز و راهکارها
انفجار بندر شهید رجایی زنگ خطری برای بازنگری در پروتکل‌های ایمنی بنادر و مدیریت مواد خطرناک در کشورمان است. برای کاهش اثرات زیست‌محیطی، لازم است پایش مستمر کیفیت آب و خاک منطقه ادامه یابد و برنامه‌های بازسازی اکوسیستم خلیج‌فارس با جدیت پیگیری شود. تقویت نظارت بر واردات و انبارداری مواد شیمیایی، آموزش کارکنان بندر و هماهنگی بیشتر بین نهادهای محیط‌زیستی و بندری از جمله اقدامات پیشنهادی است.
از سوی دیگر، جبران خسارات زیست‌محیطی نیازمند همکاری بین‌المللی و استفاده از فناوری‌های نوین برای پاکسازی آب‌های آلوده است. سازمان حفاظت محیط‌زیست باید با شفافیت بیشتری گزارش‌های مربوط به میزان آلودگی و اقدامات انجام‌شده را منتشر کند تا اعتماد عمومی به مدیریت بحران تقویت شود.
در حالی‌که اقدامات اولیه برای مهار آلودگی انجام شده، نفوذ دود و گازهای شیمیایی به آب‌های ساحلی و کاهش توان زیست‌محیطی منطقه، چالش‌های بلندمدتی را پیش روی شهر های اطراف خلیج فارس در ایران قرار داده است. رسیدگی به علل ریشه‌ای این حادثه، جبران خسارات و اتخاذ سیاست‌های پیشگیرانه، گام‌های ضروری برای جلوگیری از تکرار چنین فجایعی هستند.
نظرات بسته شده است، اما بازتاب و پینگ باز است.