بنادر کوچک؛ حلقه مفقوده در زنجیره توسعه دریایی
سی نیوز-سرویس بین الملل- سواحل گسترده ایران در خلیج فارس و دریای عمان، با موقعیت استراتژیک و دسترسی به آب‌های بین‌المللی، فرصتی بی‌نظیر برای توسعه اقتصادی از طریق بنادر کوچک و محلی ایجاد کرده است. بنادری مانند تیاب در نزدیکی میناب، کریان نزدیک بندر لنگه، کوهستک در سیستان‌وبلوچستان، پارسیان در مجاورت عسلویه و اسکله‌های جزیره سیری، به دلیل نزدیکی به جوامع محلی، دسترسی به منابع طبیعی و موقعیت جغرافیایی منحصربه‌فرد، می‌توانند به مراکز پویای اقتصادی، تجاری و گردشگری تبدیل شوند. این بنادر، که در حال حاضر عمدتاً برای صیادی، حمل‌ونقل محلی یا فعالیت‌های محدود تجاری استفاده می‌شوند، با سرمایه‌گذاری هدفمند، بهبود زیرساخت‌ها و حمایت‌های دولتی می‌توانند نقشی کلیدی در اشتغال‌زایی، توسعه گردشگری، تقویت تجارت منطقه‌ای و حتی کاهش نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی ایفا کنند. این گزارش به بررسی اهمیت سرمایه‌گذاری در این بنادر، پتانسیل‌های متنوع آنها و ارائه پیشنهادهای عملی برای بهره‌برداری بهینه از این ظرفیت‌ها می‌پردازد.
پتانسیل اقتصادی بنادر کوچک
بنادر کوچک ایران، هرچند در مقایسه با بنادر بزرگ مانند بندرعباس یا چابهار از امکانات کمتری برخوردارند، اما به دلیل ارتباط نزدیک با جوامع محلی و انعطاف‌پذیری در پاسخگویی به نیازهای منطقه‌ای، پتانسیل بالایی برای تقویت اقتصاد محلی دارند. برای مثال، بندر تیاب در استان هرمزگان، که به عنوان یکی از مراکز اصلی صیادی منطقه شناخته می‌شود، می‌تواند با توسعه زیرساخت‌های مرتبط با صنعت شیلات به قطب اقتصادی مهمی تبدیل شود. ایجاد سردخانه‌های مدرن، بازارهای فروش ماهی با استانداردهای بین‌المللی، و زنجیره‌های تأمین برای صادرات محصولات دریایی، نه‌تنها درآمد پایداری برای خانوارهای ساحلی فراهم می‌کند، بلکه از مهاجرت روستاییان به شهرهای بزرگ جلوگیری می‌کند. علاوه بر این، توسعه بندر تیاب می‌تواند با جذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، به ایجاد صنایع تبدیلی مانند کنسروسازی یا بسته‌بندی محصولات دریایی منجر شود، که خود به اشتغال‌زایی و افزایش ارزش افزوده محصولات کمک می‌کند.
بندر کریان، واقع در نزدیکی بندر لنگه، نمونه دیگری از این ظرفیت‌هاست. این بندر با دسترسی مستقیم به خلیج فارس و سواحل آرام، می‌تواند به مرکزی برای فعالیت‌های تجاری و اقتصادی کوچک‌مقیاس تبدیل شود. برای مثال، توسعه اسکله‌های چندمنظوره در این بندر می‌تواند امکان پهلوگیری کشتی‌های باری کوچک و متوسط را فراهم کند، که برای تجارت با کشورهای حاشیه خلیج فارس، مانند امارات و قطر، بسیار مناسب است. همچنین، ایجاد کارگاه‌های تعمیر و نگهداری قایق‌ها و کشتی‌های کوچک در این بندر می‌تواند به اشتغال‌زایی برای جوانان محلی کمک کند و وابستگی منطقه به بنادر بزرگ‌تر را کاهش دهد.
گردشگری دریایی: فرصتی برای رونق منطقه‌ای
گردشگری دریایی یکی از مهم‌ترین زمینه‌هایی است که بنادر کوچک ایران را به فرصتی ارزشمند برای توسعه تبدیل می‌کند. بندر کریان، با سواحل زیبا و آب‌های آرام، می‌تواند به مقصدی جذاب برای گردشگران داخلی و حتی بین‌المللی تبدیل شود. فعالیت‌هایی مانند قایق‌سواری، ماهیگیری تفریحی، و تورهای دریایی برای بازدید از جزایر خلیج فارس، می‌توانند گردشگران را به این منطقه جذب کنند. علاوه بر این، ایجاد اقامتگاه‌های بوم‌گردی و رستوران‌های ساحلی با تمرکز بر غذاهای دریایی محلی، نه‌تنها به اقتصاد منطقه رونق می‌بخشد، بلکه فرهنگ و سبک زندگی ساحلی ایران را به گردشگران معرفی می‌کند.
بندر کوهستک در سواحل مکران نیز پتانسیل بالایی برای توسعه گردشگری دارد. این بندر، با نزدیکی به مناظر بکر طبیعی و مرز پاکستان، می‌تواند به مقصدی برای گردشگران ماجراجو و علاقه‌مند به طبیعت‌گردی تبدیل شود. برای مثال، ایجاد مسیرهای گردشگری دریایی و زمینی که کوهستک را به مناطق دیدنی مانند تالاب‌ها و سواحل دست‌نخورده مکران متصل کند، می‌تواند جریان ثابتی از گردشگران را به این منطقه بیاورد. توسعه زیرساخت‌های گردشگری، مانند اسکله‌های تفریحی، هتل‌های ساحلی و امکانات رفاهی، می‌تواند این بندر را به یکی از مقاصد اصلی گردشگری در جنوب شرق ایران تبدیل کند. علاوه بر این، نزدیکی کوهستک به مرز پاکستان فرصتی برای توسعه گردشگری مرزی فراهم می‌کند، که می‌تواند با همکاری دو کشور به افزایش تعاملات فرهنگی و اقتصادی منجر شود.
نقش بنادر کوچک در صنایع بزرگ
بندر پارسیان، که در نزدیکی منطقه ویژه اقتصادی عسلویه قرار دارد، نمونه‌ای از چگونگی استفاده از بنادر کوچک برای پشتیبانی از صنایع بزرگ است. این بندر می‌تواند به عنوان یک مرکز لجستیکی برای صنایع پتروشیمی، نفت و گاز عمل کند و نقش مهمی در کاهش فشار بر بنادر بزرگ‌تر مانند عسلویه ایفا کند. برای مثال، توسعه اسکله‌های تخصصی برای حمل‌ونقل مواد خام و محصولات پتروشیمی، و همچنین ایجاد انبارهای مجهز، می‌تواند کارایی زنجیره تأمین این صنایع را افزایش دهد. علاوه بر این، بندر پارسیان می‌تواند به عنوان یک مرکز تعمیر و نگهداری تجهیزات صنعتی مورد استفاده قرار گیرد، که خود به ایجاد مشاغل فنی و تخصصی در منطقه کمک می‌کند.
اسکله‌های جزیره سیری نیز، با موقعیت استراتژیک خود در قلب خلیج فارس، می‌توانند به عنوان مراکز پشتیبانی برای فعالیت‌های نفتی و گازی عمل کنند. توسعه این اسکله‌ها برای پذیرش شناورهای خدماتی و لجستیکی، و همچنین ایجاد پایگاه‌های امداد و نجات دریایی، می‌تواند ایمنی و کارایی عملیات در این منطقه را بهبود بخشد. این اقدامات نه‌تنها به رشد اقتصادی کمک می‌کند، بلکه جایگاه ایران را به عنوان یک بازیگر کلیدی در صنعت انرژی منطقه تقویت می‌کند.
پیشنهادهای عملی برای توسعه بنادر کوچک
برای بهره‌برداری بهینه از ظرفیت بنادر کوچک، دولت و بخش خصوصی باید به طور هماهنگ عمل کنند. پیشنهادهای زیر می‌توانند به تحقق این هدف کمک کنند:
-
بهبود زیرساخت‌های بندری
-
آموزش و توانمندسازی نیروی انسانی
-
ارائه مشوق‌های مالی به بخش خصوصی و سرمایه گذاران خارجی
-
توسعه تجارت مرزی
-
ارتقای فناوری و دیجیتال‌سازی
سرمایه‌گذاری در بنادر کوچک نه‌تنها از نظر اقتصادی سودمند است، بلکه از منظر اجتماعی و زیست‌محیطی نیز اهمیت دارد. ایجاد فرصت‌های شغلی در این بنادر می‌تواند وابستگی جوامع محلی به منابع ناپایدار، مانند صید بی‌رویه، را کاهش دهد و به بهبود کیفیت زندگی آنها کمک کند. علاوه بر این، توسعه این بنادر می‌تواند به کاهش نابرابری‌های منطقه‌ای بین مناطق ساحلی و شهرهای بزرگ منجر شود، زیرا درآمد حاصل از فعالیت‌های بندری مستقیماً به جوامع محلی تزریق می‌شود.
با این حال، توسعه بنادر کوچک باید با رعایت استانداردهای زیست‌محیطی انجام شود تا به اکوسیستم‌های حساس خلیج فارس و دریای عمان، مانند صخره‌های مرجانی و زیستگاه‌های دریایی، آسیبی نرسد. استفاده از فناوری‌های سبز، مانند سیستم‌های تصفیه فاضلاب و انرژی‌های تجدیدپذیر در بنادر، می‌تواند اثرات زیست‌محیطی را به حداقل برساند. همچنین، انجام ارزیابی‌های زیست‌محیطی پیش از اجرای پروژه‌های عمرانی، از تخریب منابع طبیعی جلوگیری می‌کند.
بدون سرمایه‌گذاری سریع و هدفمند در بنادر کوچک، ایران ممکن است فرصت رقابت با بنادر پیشرفته منطقه، مانند جبل‌علی در امارات یا گوادر در پاکستان، را از دست بدهد. این بنادر با امکانات مدرن و موقعیت استراتژیک خود، در حال جذب سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی هستند و می‌توانند سهم ایران از تجارت دریایی منطقه را کاهش دهند.
نظرات بسته شده است، اما بازتاب و پینگ باز است.