گذار انرژی در بنادر؛ از سیاتل تا چابهار!

سی نیوز-گزارش تحلیلی-* با شدت گرفتن بحران‌های زیست‌محیطی و الزام‌های بین‌المللی برای کاهش آلایندگی، بنادر جهان به سوی گذار انرژی و توسعه زیرساخت‌های الکتریکی حرکت می‌کنند. یکی از نمونه‌های پیشرو، بندر سیاتل در ایالات متحده آمریکا است که اخیراً از «استراتژی انرژی پاک در اسکله‌های بندر» رونمایی کرده است. این سند برنامه‌ای جامع برای الکتریکی‌سازی کامل تاسیسات بندری تا سال ۲۰۵۰ ارائه می‌دهد، به نحوی که نیاز برق در زمان اوج عملیات تا چهار برابر افزایش خواهد یافت.

هدف اصلی این پروژه، حذف تدریجی سوخت‌های فسیلی و جایگزینی آن با انرژی الکتریکی  به‌ویژه برق ساحلی (shore power) برای کشتی‌های پهلو گرفته، تجهیزات سنگین و وسایل حمل‌ونقل داخل بندر است. این استراتژی به‌منظور کاهش آلاینده‌ها و صداهای مزاحم در مناطق پیرامونی بندر، به‌ویژه در مواقعی که کشتی‌ها در حال پهلوگیری هستند، پیاده‌سازی می‌شود. از این رو، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های برقی و تجهیز بنادر به سیستم‌های جدید امری ضروری است.

طبق این سند، بندر سیاتل تا سال ۲۰۵۰ نیازمند سرمایه‌گذاری بین ۲۰۸ تا ۴۵۷ میلیون دلار برای ارتقاء شبکه توزیع برق، نصب ترانسفورماتورها، پست‌های برق و فناوری‌های نوین خواهد بود. این سرمایه‌گذاری نه فقط از منظر زیست‌محیطی، بلکه از نظر آمادگی زیرساختی برای آینده‌ای بدون آلایندگی، حیاتی قلمداد می‌شود. علاوه بر این، پیاده‌سازی برق ساحلی برای کشتی‌های اقیانوس‌پیما به‌عنوان یکی از مهم‌ترین گام‌ها در راستای کاهش آلایندگی مطرح شده است.

عقب‌ماندگی زیرساختی در برابر الزام جهانی

در کشور ما  با وجود موقعیت جغرافیایی مناسب و حضور بنادر راهبردی مانند شهید رجایی، چابهار، امام خمینی و امیرآباد، زیرساخت‌های انرژی پاک در بنادر همچنان عقب‌مانده‌اند. نه برق‌رسانی به اسکله‌ها برای کشتی‌ها فراهم است، نه تجهیزات جابجایی بار برقی! این در حالی است که در سطح جهانی، بنادر در حال تجهیز خود به تکنولوژی‌های نوین برای کاهش آلایندگی هستند.

نیازهای فوری بنادر در مسیر گذار انرژی

برای نزدیک شدن به استانداردهای جهانی و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی در فعالیت‌های بندری، نیازمند اقدامات فوری در زمینه گذار انرژی هستیم.

نخستین قدم، تهیه استراتژی ملی برای بنادر بدون آلایندگی است. مشابه آنچه در سیاتل اجرا شد، تدوین سندی ملی برای الکتریکی‌سازی تاسیسات بندری ؛  این استراتژی باید به‌طور مشخص نیازها، چالش‌ها و راهکارهای پیاده‌سازی این تغییرات در بنادر مختلف کشور را پوشش دهد. همچنین، برنامه‌ریزی برای اتصال برق ساحلی (Shore Power) از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. نصب تجهیزات اتصال برق برای کشتی‌ها به‌ویژه در بندر شهید رجایی و چابهار، به‌عنوان بنادر کانونی، می‌تواند اولین گام عملیاتی در مسیر گذار انرژی باشد. ارتقاء زیرساخت‌های برق در بنادر، از جمله توسعه شبکه داخلی توزیع برق، نصب پست‌های برق و ارتقاء ایمنی خطوط انتقال، باید در اولویت قرار گیرد. این زیرساخت‌ها باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که قادر به تأمین نیازهای مصرف برق در اوج فعالیت‌های بندری باشند. در همین راستا، توسعه ناوگان تجهیزات بندری الکتریکی از جمله جایگزینی جرثقیل‌های دیزلی، کامیون‌های داخلی و لیفتراک‌ها با نسخه‌های برقی و بدون آلایندگی، به‌ویژه در بنادر مهم مانند شهید رجایی و چابهار می‌تواند از حجم آلایندگی‌ها بکاهد. علاوه بر این، تأمین مالی از مسیر صندوق توسعه ملی یا جذب سرمایه‌گذاران خارجی برای تحقق این پروژه‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است. با توجه به نیازهای سرمایه‌ای بالا، بهره‌گیری از فاینانس خارجی یا خطوط اعتباری می‌تواند به تسریع این روند کمک کند.

پیشرفت بنادر در صورت توافق با امریکا!

با توجه به مذاکرات جاری در زمینه توافق هسته‌ای، در صورتی که ایران و ایالات متحده به توافقی در این زمینه دست یابند، بنادر ایران می‌توانند از فرصت‌های قابل توجهی برای توسعه و بهبود زیرساخت‌های خود بهره‌مند شوند. یکی از زمینه‌هایی که می‌تواند تحت تأثیر این توافق قرار گیرد، تسهیل همکاری‌های فنی و انتقال فناوری در حوزه‌های مختلف از جمله الکتریکی‌سازی بنادر و نصب سیستم‌های برق ساحلی  است.

در این راستا، همکاری با ایالات متحده می‌تواند به سرعت ایران را در مسیر تحقق اهداف توسعه پایدار و تبدیل بنادر به مراکز سبز و بدون آلایندگی سوق دهد، که نه تنها به رشد اقتصادی کشور کمک خواهد کرد، بلکه موقعیت مارا را در رقابت‌های جهانی حمل‌ونقل دریایی بهبود می‌بخشد.

اگر از قطار الکتریکی‌سازی بنادر جا بمانیم…

جهان در حال حرکت سریع به سوی بنادر سبز و بدون آلایندگی است. غفلت از سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های انرژی پاک، نه تنها بنادر ایران را از رقابت منطقه‌ای و جهانی عقب خواهد انداخت، بلکه در آینده‌ای نزدیک امکان پهلوگیری کشتی‌های مدرن و کم‌آلاینده را نیز محدود می‌سازد. اگر می‌خواهیم سهمی مؤثر در زنجیره تجارت دریایی آینده داشته باشیم، چاره‌ای جز آغاز سریع پروژه‌های الکتریکی‌سازی بنادر خود نداریم.