عقب‌ماندگی بنادر ایران در رقابت منطقه‌ای؛ رشد پرشتاب عربستان در توسعه زیرساخت‌های دریایی
سی نیوز–سرویس بین الملل -* در حالی که ایران با چالش‌های متعدد در حوزه توسعه بنادر و زیرساخت‌های دریایی مواجه است، کشورهای منطقه، به‌ویژه عربستان سعودی، با سرمایه‌گذاری‌های کلان و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، جایگاه خود را در عرصه تجارت دریایی تثبیت کرده و روزبه‌روز بر مزیت‌های رقابتی خود می‌افزایند.
افتتاح پایانه کانتینری جنوب در بندر جده، که با همکاری شرکت بین‌المللی DP World و سازمان بنادر عربستان (Mawani) صورت گرفته است، نمونه‌ای از این پیشرفت‌های چشمگیر است. این پروژه که با سرمایه‌گذاری ۸۰۰ میلیون دلاری اجرا شده، ظرفیت این پایانه را از ۱.۸ میلیون TEU به ۴ میلیون TEU افزایش داده و در آینده امکان ارتقاء آن تا ۵ میلیون TEU نیز پیش‌بینی شده است.
سرمایه‌گذاری هدفمند و توسعه پایدار در عربستان
این پروژه بخشی از چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان است که درصدد است این کشور را به قطب تجاری و ترانزیتی منطقه بدل سازد. پایانه جدید بندر جده با بهره‌گیری از فناوری‌های هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و سامانه‌های هوشمند ردیابی بار، سرعت و دقت عملیات بندری را افزایش داده است. کاهش زمان انجام فرآیندهای گمرکی از دو دقیقه به ده ثانیه، استفاده از جرثقیل‌های برقی و خودکار، افزایش ظرفیت کانتینرهای یخچالی، و ساخت بزرگ‌ترین مرکز بازرسی محموله‌های یخچالی در عربستان، همگی بیانگر تمرکز این کشور بر بهره‌وری، توسعه پایدار و ارتقای استانداردهای عملیاتی است.
همچنین، ایجاد پارک لجستیکی جده در کنار این پایانه، که بزرگ‌ترین مجموعه لجستیکی عربستان محسوب می‌شود، زمینه را برای افزایش سهم عربستان در زنجیره تأمین جهانی و تقویت نقش این کشور در اتصال مسیرهای تجاری آسیا، آفریقا و اروپا فراهم می‌سازد.
چالش‌های ایران در رقابت با بنادر منطقه
در مقابل، ایران در توسعه بنادر و زیرساخت‌های دریایی با مشکلاتی جدی روبه‌رو است که مهم‌ترین آنها عبارتند از:
- فرسودگی تجهیزات و زیرساخت‌ها
- محدودیت سرمایه‌گذاری: تحریم‌های بین‌المللی، عدم ثبات در سیاست‌های اقتصادی و نبود سرمایه‌گذاری خارجی موجب شده است که بسیاری از پروژه‌های بندری ایران با کندی یا توقف مواجه شوند.
- فقدان زیرساخت‌های لجستیکی پیشرفته: نبود مراکز توزیع و پارک‌های لجستیکی مدرن در نزدیکی بنادر ایران، کارایی و سرعت جابه‌جایی کالاها را کاهش داده و رقابت‌پذیری کشور را تضعیف کرده است.
- تأخیر در اجرای پروژه‌های استراتژیک: بندر چابهار که می‌توانست یکی از مهم‌ترین مراکز ترانزیتی منطقه باشد، به دلیل موانع داخلی و بین‌المللی هنوز به جایگاه مطلوب خود دست نیافته است.
- عدم استفاده بهینه از موقعیت جغرافیایی: ایران با دسترسی به آب‌های آزاد و موقعیت استراتژیک در مسیر کریدورهای بین‌المللی، ظرفیت بالایی برای توسعه تجارت دریایی دارد، اما به دلیل عدم برنامه‌ریزی مؤثر و نبود حمایت‌های ساختاری، نتوانسته است از این مزیت به‌درستی بهره ببرد.
روند توسعه بنادر منطقه نشان می‌دهد که کشورهایی همچون عربستان، امارات و قطر با برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری کلان، در حال تبدیل‌شدن به مراکز کلیدی تجارت جهانی هستند. در مقابل، ایران با وجود ظرفیت‌های بالقوه فراوان، به دلیل موانع داخلی و تحریم‌های بین‌المللی، نتوانسته است جایگاه خود را در این رقابت حفظ کند. عدم اقدام سریع و مؤثر در این حوزه، می‌تواند ایران را از تحولات مهم منطقه‌ای و جهانی در حوزه تجارت دریایی کنار بگذارد.
اکنون زمان آن رسیده است که تصمیم‌گیران حوزه دریایی و حمل‌ونقل کشور با اتخاذ راهبردهای مؤثر، ایران را به مسیر رقابت‌پذیری در عرصه دریایی بازگردانند؛ چراکه در غیر این صورت، فاصله کشور با رقبای منطقه‌ای هر روز عمیق‌تر خواهد شد.
نظرات بسته شده است، اما بازتاب و پینگ باز است.