لغو معافیت‌های تحریمی چابهار؛ واشنگتن، دهلی‌نو را به نفع پکن کنار می‌زند؟
به گزارش سی نیوز ، تصمیم جدید دولت دونالد ترامپ مبنی بر لغو یا اصلاح معافیت‌های تحریمی بندر چابهار، می‌تواند تحولی مهم در معادلات ژئوپلیتیکی منطقه ایجاد کند. این بندر که تحت سرمایه‌گذاری و مدیریت هند قرار دارد، یکی از پروژه‌های کلیدی دهلی‌نو برای دسترسی به بازارهای آسیای مرکزی است. اما اکنون با اعمال فشارهای جدید آمریکا، آینده این پروژه با ابهاماتی جدی روبه‌رو شده است.
بندر چابهار که در جنوب شرقی ایران واقع شده است، یکی از مهم‌ترین پروژه‌های توسعه‌ای هند در یک دهه اخیر محسوب می‌شود. هند در سال ۲۰۱۸ مدیریت این بندر را به دست گرفت و بر اساس توافق ۱۰ ساله‌ای که در سال ۲۰۲۴ با سازمان بنادر و دریانوردی ایران امضا شد، متعهد به توسعه زیرساخت‌های این بندر شد. این پروژه با سرمایه‌گذاری اولیه ۱۲۰ میلیون دلاری توسط شرکت Indian Ports Global Limited (IPGL) آغاز شد و در ادامه با تزریق ۲۵۰ میلیون دلار دیگر، مجموع ارزش قرارداد آن به ۳۷۰ میلیون دلار رسید.
چابهار برای هند اهمیتی دوچندان دارد، زیرا این بندر نقش کلیدی در اتصال دهلی‌نو به افغانستان و آسیای مرکزی ایفا می‌کند. در حالی که مسیرهای سنتی تجاری این منطقه از طریق پاکستان می‌گذرد، چابهار به هند امکان می‌دهد بدون وابستگی به اسلام‌آباد، به این بازارها دسترسی داشته باشد. علاوه بر این، ایجاد منطقه آزاد تجاری و توسعه خط ریلی چابهار-زاهدان بخشی از برنامه‌های بلندمدت هند برای گسترش نفوذ اقتصادی خود در منطقه است.
دستور اجرایی ترامپ و تاثیر آن بر چابهار
در حالی که نخست‌وزیر هند نارندرا مودی در دیدار اخیر خود با دونالد ترامپ در کاخ سفید بر تقویت روابط اقتصادی و خرید تسلیحات آمریکایی تأکید کرد، اما نامی از چابهار در مذاکرات دو طرف برده نشد. با این حال، دولت ترامپ در اقدامی غیرمنتظره، در تاریخ ۶ فوریه با صدور دستور اجرایی به وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد که باید “معافیت‌های تحریمی چابهار لغو یا اصلاح شوند.”
به گزارش Asia Times، این اقدام در راستای سیاست «فشار حداکثری» علیه کشورمان ایران انجام شده و هدف آن، محدود کردن روابط تجاری تهران با سایر کشورها از جمله هند است. اما پیامدهای این تصمیم تنها به ایران محدود نمی‌شود و منافع راهبردی هند در منطقه را نیز به شدت تحت تأثیر قرار خواهد داد.
یک مقام دولتی هند در گفتگو با Asia Times اظهار داشت:“تصمیم جدید دولت آمریکا، پروژه چابهار را با چالش‌های جدی مواجه می‌کند. ما میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری و سال‌ها تلاش دیپلماتیک را برای این پروژه صرف کرده‌ایم، اما اکنون فشارهای آمریکا ادامه فعالیت‌های ما را در این بندر دشوار خواهد کرد.”
رقابت هند و چین؛ چابهار در برابر گوادر
یکی از نکات کلیدی در این تحولات، رقابت هند و چین در منطقه اقیانوس هند و آسیای مرکزی است. در حالی که هند به دنبال توسعه چابهار است، چین با سرمایه‌گذاری‌های کلان در بندر گوادر پاکستان به دنبال گسترش نفوذ خود در منطقه است.
چین از طریق کریدور اقتصادی چین-پاکستان (CPEC) که بالغ بر ۶۲ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری دارد، حضور خود را در بندر گوادر تقویت کرده است. این بندر، که در نزدیکی چابهار قرار دارد، نقش مهمی در طرح یک کمربند، یک جاده (BRI) ایفا می‌کند و پکن را به بازارهای خاورمیانه و آفریقا متصل می‌سازد.
تحلیلگران بر این باورند که اگر آمریکا هند را مجبور به کاهش فعالیت‌های خود در چابهار کند، چین به سرعت وارد عمل خواهد شد و نفوذ خود را در این بندر افزایش خواهد داد. چنین سناریویی می‌تواند توازن ژئوپلیتیکی در منطقه را به نفع پکن تغییر دهد.
سناریوهای پیش‌روی هند
هند اکنون با یک دوراهی استراتژیک مواجه شده است:
- پایبندی به چابهار و مقابله با فشارهای آمریکا – در این حالت، هند باید راه‌هایی برای دور زدن تحریم‌ها و ادامه سرمایه‌گذاری خود در چابهار پیدا کند. این سناریو ممکن است باعث افزایش تنش میان دهلی‌نو و واشنگتن شود.
- کاهش فعالیت‌ها و حرکت به سوی گزینه‌های جایگزین – هند ممکن است تحت فشار آمریکا، سرمایه‌گذاری خود را در چابهار کاهش داده و به دنبال مسیرهای تجاری جایگزین باشد. اما چنین تصمیمی باعث از بین رفتن سال‌ها تلاش هند برای گسترش نفوذ اقتصادی در آسیای مرکزی خواهد شد.
یک تحلیلگر مسائل بین‌الملل در گفتگو با Asia Times اظهار داشت؛“هند باید بین روابط راهبردی خود با آمریکا و منافع اقتصادی‌اش در چابهار تعادل برقرار کند. هر تصمیمی که اتخاذ شود، پیامدهای گسترده‌ای در سطح منطقه خواهد داشت.”
تصمیم دولت ترامپ برای لغو معافیت‌های تحریمی بندر چابهار، نه تنها به منافع هند در منطقه ضربه می‌زند، بلکه فضا را برای نفوذ بیشتر چین در این مسیر راهبردی فراهم می‌کند. چابهار یکی از مهم‌ترین ابزارهای ژئوپلیتیکی هند برای گسترش دسترسی تجاری خود به آسیای مرکزی و خاورمیانه است، اما اکنون این پروژه با چالش‌هایی جدی مواجه شده است.
در حالی که آمریکا همچنان بر فشارهای خود علیه ایران تأکید دارد، آینده چابهار بستگی به تصمیمات استراتژیک هند و میزان توانایی این کشور در مدیریت فشارهای واشنگتن و جلوگیری از نفوذ چین در منطقه خواهد داشت.
نظرات بسته شده است، اما بازتاب و پینگ باز است.