به گزارش سی نیوز به نقل از اقتصاد معاصر؛ روابط دیپلماتیک ایران و قرقیزستان از ۱۹ اردیبهشت ۹۲ آغاز شد. سفارت جمهوری ایران در بیشکک در سال ۱۹۹۳ و سفارت قرقیزستان در تهران در سال ۱۹۹۶ افتتاح شدند. از آن زمان، روابط دیپلماتیک دو کشور به سرعت در حال توسعه است. تاکنون بارها بازدیدهای رسمی صورت گرفته و ۸ دیدار متقابل در سطح روسای جمهور انجام شده است.
در سال ۲۰۱۲، رهبران دو کشور اعلامیه دوستی را امضا کردند و بین دو کشور، ۵۶ موافقتنامه بین‌المللی و ۴۸ قرارداد بین‌سازمانی وجود دارد. با این وجود روابط اقتصادی دو کشور چندان رضایت‌بخش نیست.
اخیرا هیات اقتصادی قرقیزستان به ریاست معاون وزیر امور خارجه این کشور، در دیدار با مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی، بر آمادگی بیشکک برای توسعه همکاری‌های بندری با تهران و سرمایه‌گذاری برای ایجاد مرکز مشترک لجستیکی با اوراسیا در بنادر جنوب ایران تاکید کردند. ارکینوف، معاون وزیر امور خارجه این کشور در دیدار با مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی با اشاره به قرار گرفتن قرقیزستان در خشکی، اظهار داشت: «دسترسی به آب‌های آزاد از طریق بنادر تجاری ایران، یکی از راهبردهای اقتصادی بیشکک در توسعه و تقویت همکاری‌های ترانزیتی و دریایی با جمهوری اسلامی ایران است.»
توافقات اخیر برای توسعه یک هاب لجستیکی اوراسیا در بنادر جنوبی ایران نشان‌دهنده نیاز بیشکک به دسترسی دریایی خواهد بود و در مقابل، تهران خود را به عنوان یک هاب اقتصادی منطقه‌ای برای کاهش تحریم‌ها و افزایش نفوذ خود در آسیای مرکزی قرار می‌دهد. این مشارکت جدید بر همسویی عملگرایانه هر دو کشور در تجارت، کشاورزی و حمل‌ونقل تاکید می‌کند.
واکاوی روابط تجاری تهران و بیشکک
قرقیزستان برای ایجاد یک مرکز لجستیک مشترک اوراسیا در بندر شهید رجایی در جنوب ایران با تهران وارد مذاکره شده است. مقامات قرقیزستان، از جمله تمیربیک ارکینوف، معاون وزیر امور خارجه بر اهمیت راهبردی دسترسی به مسیرهای دریایی برای تقویت فرصت‌های تجاری تاکید کردند. ایران از طریق سازمان بنادر و کشتیرانی دریانوردی زیرساخت‌ها، مشوق‌ها و پشتیبانی لجستیکی را برای جذب سرمایه‌گذاری‌های قرقیزستانی ارائه کرده و دسترسی کارآمد قرقیزستان به بازارهای جهانی را تضمین می‌کند.
در سال‌های اخیر، تهران جایگاه خود را به عنوان یک تامین‌کننده پیش‌رو کشاورزی به بیشکک، به ویژه در بازار میوه تثبیت کرده است. قیمت رقابتی و کیفیت محصولات ایران به این روند کمک کرده و همچنین واردات محصولات کشاورزی از چین ۲۴ درصد کاهش یافت. تمرکز ایران بر افزایش صادرات به آسیای مرکزی با استراتژی ملی آن در راستای تنوع بخشیدن به تجارت خارجی به دلیل تحریم‌های غرب همسو خواهد بود.
در سال ۲۰۲۲، داده‌های تجارت دوجانبه بازتاب‌دهنده سطح مبادلات نسبتا پایین اما پایدار بود. قرقیزستان ۱۳.۵ میلیون دلار کالا به ایران صادر کرد که عمدتا پنبه خام و حبوبات بود، در حالی که صادرات ایران به قرقیزستان ۳۲.۸ میلیون دلار و شامل پلیمرهای اتیلن، میوه‌های فرآوری شده و ماشین‌آلات است.
همکاری رو به رشد تهران و بیشکک نشان‌دهنده منافع اقتصادی و استراتژیک متقابل است. برای قرقیزستان به عنوان کشوری محصور در خشکی، دسترسی به زیرساخت‌های دریایی ایران فرصتی برای تنوع بخشیدن به مسیرهای تجاری و کاهش وابستگی به چین و روسیه خواهد بود. بندر شهید رجایی ایران یک دروازه جایگزین برای ورود به بازارهای بین‌المللی است که عملیات صادرات و واردات را تسهیل می‌کند.
برای ایران تقویت روابط تجاری و لجستیکی با قرقیزستان از استراتژی تهران برای مقابله با انزوای اقتصادی از طریق مشارکت‌های منطقه‌ای حمایت می‌کند. اتکای فزاینده قرقیزستان به محصولات کشاورزی ایران نشان‌دهنده رقابت‌پذیری و تلاش تهران برای تحکیم حضور خود در آسیای مرکزی است؛ جایی که بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی مانند روسیه، چین، ایالات متحده، اتحادیه اروپا، ترکیه، هند و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس با یکدیگر رقابت می‌کنند.
در واقع اهداف مشترک تنوع اقتصادی و یکپارچگی منطقه‌ای زیربنای این روابط دوجانبه خواهد بود و چارچوب‌هایی مانند سازمان همکاری اقتصادی (اکو) و کریدور شمال-جنوب (INSTC)، بسترهای لازم را برای توسعه این همکاری و پیشبرد اهداف متقابل فراهم می‌کند.
استراتژی ایران در آسیای مرکزی
استراتژی ایران در آسیای مرکزی نشان‌دهنده رویکردی چندوجهی بوده که تحت تاثیر روابط تاریخی، رقابت منطقه‌ای و اهداف اقتصادی است. از زمان انحلال اتحاد جماهیر شوروی، تهران به دنبال بهره‌برداری از نزدیکی جغرافیایی و قرابت فرهنگی خود با کشورهای تازه استقلال‌یافته بود.
جمهوری اسلامی با به رسمیت شناختن آسیای مرکزی به عنوان منطقه‌ای با اهمیت استراتژیک، برای مقابله با نفوذ رقبای منطقه‌ای مانند ترکیه و پاکستان که هر دو در راستای منافع همسو با غرب هستند، تلاش کرد. این محاسبات استراتژیک بیشتر با هدف بزرگ ایران برای نشان دادن خود به عنوان یک نیروی تثبیت‌کننده و دروازه‌ای برای اتصال منطقه‌ای شکل می‌گیرد.
از نظر اقتصادی، تلاش‌های ایران برای قرار دادن خود به عنوان یک شریک تجاری مهم بر توسعه زیرساخت‌ها و شبکه‌های لجستیک متمرکز شده است. به عنوان مثال، بنادر بندرعباس و چابهار تجارت بین آسیای مرکزی و بازارهای جهانی را تسهیل و دسترسی حیاتی کشورهای محصور در خشکی را به مسیرهای دریایی فراهم می‌کنند.
پروژه‌هایی مانند کریدور ایران-عمان-ترکمنستان-ازبکستان نشان‌دهنده تعهد تهران به یکپارچگی اقتصادی در منطقه است. با این حال تحریم‌های غرب تا حدودی این تلاش‌ها و توانایی ایران را برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی و به کارگیری کامل ظرفیت خود به عنوان یک مرکز منطقه‌ای محدود می‌کند. با وجود چالش‌ها، اتحادهای استراتژیک ایران، به ویژه با هند، اهداف تجاری این کشور را عمدتا از طریق سرمایه‌گذاری‌هایی با محوریت بندر چابهار تقویت کرده است.
از نظر فرهنگی و مذهبی، ایران از قدرت نرم برای تقویت روابط خود با جمهوری‌های آسیای مرکزی استفاده می‌کند. ابتکاراتی مانند مبادلات دانشگاهی و دیپلماسی فرهنگی نشان‌دهنده تلاش برای تقویت حسن نیت و تعمیق روابط سیاسی خواهد بود. هرچند ایران در تعامل فرهنگی موفقیت‌هایی داشته اما در مقایسه با استراتژی‌های اقتصادی و ژئوپلیتیکی ایران، حوزه‌ای با تاثیر محدود باقی مانده است.
تعامل ایران در آسیای مرکزی بدون موانع قابل توجهی نیست. روسیه و چین، در میان دیگر قدرت‌های رقیب، نفوذ قابل توجهی در منطقه دارند و اغلب از سرمایه‌گذاری و مشارکت استراتژیک ایران پیشی می‌گیرند.
نقش لجستیک در روابط تهران-بیشکک
توسعه موفقیت‌آمیز مرکز لجستیک مشترک اوراسیا می‌تواند ارتباط تجاری جهانی بیشکک و جایگاه منطقه‌ای تهران را افزایش دهد. رشد تجارت دوجانبه کشاورزی باعث تقویت جایگاه اقتصادی ایران در آسیای مرکزی و کاهش وابستگی قرقیزستان به واردات چین می‌شود. همچنین افزایش همکاری نشان‌دهنده قصد راهبردی قرقیزستان برای ایجاد توازن در روابط با بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی است.
البته عامل کلیدی در توسعه تجارت و اقتصاد ایران و قرقیزستان، ایجاد زیرساخت‌های حمل‌ونقل و لجستیک بوده که شامل توسعه ارتباطات ریلی، جاده‌ای و هوایی برای انتقال مقرون به صرفه کالا است. ایران از نظر ساماندهی کریدورهای حمل‌ونقل کشوری بی‌نظیر خواهد بود. یکی از موضوعات مهم در روابط جمهوری قرقیزستان و ایران، موضوع استفاده قرقیزستان از ظرفیت بنادر ایران به ویژه بندرعباس و بندر چابهار برای دسترسی به اقیانوس جهانی است.
در این راستا، پروژه کریدور حمل‌ونقل قرقیزستان-ازبکستان-ترکمنستان-ایران با دسترسی به بندر دریایی ایران در بندرعباس وجود دارد که توافقاتی در مورد امکان استفاده قرقیزستان از این بندر صورت گرفته است. این امر برای جمهوری قرقیزستان که بنادر دریایی خود را ندارد، اهمیت زیادی داشته و به آن امکان می‌دهد تا وارد بازارهای خلیج فارس و آسیای جنوب شرقی شود.
همچنین عملیاتی شدن پروژه چینی راه‌آهن چین-قرقیزستان-ازبکستان ممکن است در آینده امکان دسترسی از بندرعباس به کاشغر چین را فراهم کند. در این راستا جمهوری قرقیزستان، این شانس را دارد که به قطب ترانزیتی بین اقتصادهای بزرگ تبدیل شود.
البته در بخش گردشگری نیز دو کشور قصد توسعه روابط را دارند. استان خراسان رضوی به عنوان یکی از استان‌های هم‌مرز ایران با آسیای مرکزی برای همکاری با قرقیزستان ابراز علاقه کرده و ظرفیت و انگیزه زیادی برای تعامل در بخش‌های مختلف و توسعه همکاری‌های بین منطقه‌ای دارد.
همچنین تجربه انباشته ایران در ساخت نیروگاه‌های برق آبی فرصت خوبی برای تعامل خواهد بود. باید توجه داشت که قرقیزستان مانند کشورهای منطقه خزر دارای ذخایر غنی نفت و گاز طبیعی نیست، بنابراین در بخش نفت و پتروشیمی، جمهوری اسلامی ایران می‌تواند بخشی از نیازهای قرقیزستان را تامین کند. علاوه بر این، ایران از مزایای آن یعنی ثبات اقتصادی نیز برخوردار خواهد شد. این کشور قادر خواهد بود تا صادرات منبع اصلی درآمد خود یعنی نفت را افزایش دهد و همچنین شروع به عرضه فعال کالاهای خود به قرقیزستان کند. این امر منجر به افزایش قدرت اقتصادی در ایران خواهد شد.
نظرات بسته شده است.