نقش صنایع دریایی ایران در تحقق توسعه دریا محور چیست؟

به گزارش تین نیوز به نقل از سازمان بنادر و دریانوردی، سازمان های مرتبط با صنایع دریایی در ایران را می توان به سازمان بنادر و دریانوردی، آموزشگاه های دریایی وزارت دفاع و صنایع نظامی، انجمن های گردشگری دریایی، شرکت های مشاوره و مهندسی دریایی، پژوهشگاه های دریایی، شیلات، بنگاه های رده بندی و بازرسی دریایی، مناطق ویژه اقتصادی دریایی، شرکت های ترابری و خدمات بازرگانی، شرکت های نفتی دریایی و مراکز صنعتی دریایی ایران خلاصه کرد.

صنایع دریایی شامل  ۶  صنعت است

صنایع دریایی در برگیرنده ۶ صنعت فراساحل (اکتشاف، استخراج، تولید و انتقال مواد نفتی و گازی به خشکی یا شناور)، صنعت زیر ساخت های کشتیرانی، صنعت بنادر و ترمینال های بندری، صنعت شیلات، صنعت زیر ساخت های گردشگری و گردشگری دریایی و صنعت انرژی های نو است و عمده ترین صنایع فراساحلی در ایران مربوط به صنایع کشتی سازی است.

صنایع فراساحل

بر اساس این گزارش که از سوی معاونت مطالعات زیربنایی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی تهیه شده ، آمده است: با توجه به اهداف سند چشم انداز 20 ساله کشور و تاکید مسئولان بر لزوم توسعه اقتصاد دریامحور و نگاه راهبردی به مناطق دریایی، توجه ویژه به صنایع دریایی به ویژه صنایع فراساحل بسیار حائز اهمیت است و با تغییر رهیافت توسعه از خشکی محوری به دریامحوری، ظرفیت های جدیدی را به روی اقتصاد ایران، خواهد گشود.

چالش های صنایع فراساحل در ایران عمدتا حول محور بالا بودن ریسک سرمایه گذاری، حجم بالای سرمایه گذاری در صنایع فراساحل، تأمین منابع مالی پروژه ها، مشکلات فنی فعالیت در آب های عمیق، ضعف در مدیریت پروژه ها و محدود بودن تعداد پیمانکاران داخلی و خارجی دارای صلاحیت بین المللی، کامل نبودن زنجیره تخصصی پیمانکاران داخلی در حوزه صنایع فراساحل، فقدان سیاست گذاری و انجام سرمایه گذاری های موازی، عدم استفاده از حداکثر توان ساخت داخل و تأمین نیروی متخصص و جذب و نگهداری آن ها در حوزه صنایع فراساحل است.

صنعت زیرساخت کشتیرانی

ایران طی سالیان گذشته علاوه بر توانایی طراحی و ساخت کشتی های اقیانوس پیما، تجارب ارزنده ای در ساخت و تعمیر انواع کشتی های ماهیگیری، یدک کش، لندینگ کرافت، بارج، کشتی های بیمارستانی و خدماتی در اندازه های کوچک و متوسط به دست آورده و بر این اساس، امیدهای زیادی در جایگاه این صنعت در کشور پدید آمده است.

ایران از جمله کشورهایی است که به لحاظ قرار گرفتن در موقعیت جغرافیایی بسیار مناسب از مزایای ترانزیتی خوبی بهره مند بوده و با گسترش شبکه حمل و نقل و ارتباط مطمئن و کارآمد می تواند از این مزایا در راستای افزایش درآمدهای ارزی و ارتقاء موقعیت استراتژیک خود در منطقه به نحو مطلوب استفاده کند.

صنایع کشتی سازی، جدای از مزیت های حمایتی ترانزیتی آب های بین المللی و وجود مرزهای آبی در کشور موجب رونق بسیاری از صنایع داخلی نیز می شود زیرا فرصت های بیشماری در بخش دریا وجود دارد که از جمله این فرصت ها حضور در صنعت تعمیر و نگهداری کشتی های اقیانوس پیما، صنعت حمل ونقل بار و مسافر، توسعه بنادر و بانکرینگ و ساخت دکل های حفاری است.

مطالعات سازمان بنادر و دریانوردی حاکی از آن است که ایران دارای ۴۶۹۵ کیلومتر خط ساحلی سرزمین اصلی و ۱۰۹۵ کیلومتر خط ساحلی مربوط به جزایر و رودهاست. واقع شدن این مرزهای ساحلی در کرانه های شمالی خلیج فارس دریای عمان و حاشیه جنوبی دریای خزر امکان بهره مندی از فرصت حمل و نقل دریایی در تجارت بین المللی کشور را فراهم کرده است.

در حال حاضر از مجموع ۳۰ استان کشور استان های گیلان مازندران و گلستان با دسترسی به دریای خزر در شمال و استان های خوزستان، بوشهر، هرمزگان و سیستان و بلوچستان در جنوب با دسترسی به آب های خلیج فارس و دریای عمان، مناطقی هستند که امکان استفاده از روش حمل و نقل دریایی برای تجارت فرامرزی را فراهم می کنند.

یادآوری این نکته ضروری است که در سراسر جنوب کشور از بندر چابهار در جنوب شرقی تا بندر خرمشهر در جنوب غربی، وجود خط ساحلی باعث شده تا بیشترین درصد تجارت بین المللی کشور در جنوب فقط از طریق حمل و نقل دریایی میسر شود البته این ویژگی های منطقه ای و اقتصادی نیازمند یک فرصت بزرگ و مهم صنایع دریایی در زمینه کشتی سازی و حمایت بنادر کشور و حوزه کشتیرانی است.

صنعت بنادر و ترمینال های بندری

صنعت حمل و نقل دریایی کشور از فرصت ها و نقاط قابل توجهی برخوردار و فرصت های به دست آمده ناشی از تحولات دو دهه اخیر منطقه و جهان است و ایجاد راه های شکی و دریایی شمال-جنوب با توجه به نقاط قوت حمل و نقل کشور در حوزه دریایی را می توان شامل موارد مختلفی دانست.

اول اینکه سواحل طولانی جنوب کشور از یک سو و امتیاز بالقوه سواحل شمالی خلیج فارس و دریای عمان نسبت به سواحل جنوبی آن در تجارت درون منطقه ای و برون منطقه آسیا و آسیا-اروپا از سوی دیگر مزیت نسبی بسیار مهمی محسوب می شود.

مرزهای طولانی جغرافیایی با کشورهای منطقه ای از جمله آسیای میانه، خاورمیانه، غرب و جنوب آسیا که زمینه مساعدی را برای ایفای نقش برجسته توسط بنادر ایران در تجارت منطقه ای فراهم می آورد و نقش بالقوه سامانه انبارش و توزیع را برای بنادر جنوبی ایران در سطح منطقه ای و زیر منطقه ای فراهم می سازد.

موضوع دیگر اینکه برنامه ریزی و بهره برداری از فرصت ها و نقاط قوت بالفعل و بالقوه بخش صنعت حمل و نقل دریایی کشور می تواند درآمد ارزی مناسبی را برای ایران فراهم آورده و زمینه های رهایی اقتصاد کشور از تنگناهای اقتصادی را فراهم کند و زمینه ساز رهایی کشور از تنگنای تک محصولی و مبتنی بر نفت، شود.

نظام تجاری چند جانبه جدید در کنار مقررات زدایی و آزادسازی گسترده بازارها از یک سو موجب تشدید رقابت و از سوی دیگر موجب عدم امکان حمایت از تولیدات ملی شده است و بدیهی است در چنین شرایطی، فقط فعالیت هایی که به نوعی از مزیت نسبی تولید برخوردار باشند امکان بقا و رقابت در بازارها را خواهند داشت؛ در این میان صنعت حمل و نقل دریای کشور از جمله فعالیت های معدودی است که در سطح ملی از مزیت نسبی بالقوه موقعیت مناسب به قلمرو کشور در تالان های تجاری منطقه ای برخوردار است و طبعا طی چند سال آینده که اقتصاد کشور مواجه با ضوابط نظام تجاری جدید خواهد شد، حمل و نقل نقشی کلیدی و سرنوشت ساز در اقتصاد ملی خواهد داشت و توسعه صنعت بنادر و ترمینال های بندری اعم از تخلیه بارگیری و انبارش کالا از مهم ترین اهداف آن، خواهد بود.

صنعت شیلات

وجود ذخایر قابل توجه آبزیان در آب های شمال و جنوب کشور و همچنین توسعه صنعت پرورش ماهی در آب های داخلی و امکان بهره برداری از آبزیان آب های بین المللی و صنایع وابسته به آن، چشم انداز روشنی را برای تأمین هرچه بیشتر پروتئین دریایی مورد نیاز کشور فراهم کرده است و در ایران پیشرفت چشمگیر صنعت شیلات طی سال های اخیر به ویژه از دهه ۱۳۷۰ به بعد) قابلیت پرورش آبزیان در سراسر کشور و استعداد ماهی دار شدن دریاچه ها، مخازن پشت سدها، آبگیرها و رودخانه ها یا بازسازی ذخایر دریاها و آب های ساحلی کشور از طریق رهاسازی بچه ماهی در آن ها و همچنین امکان استحصال حجم زیادی از ماهیان، هر یک به نوبه خود می تواند در تأمین بخش عمده ای از پروتئین کشور اثرگذار باشد.

صنعت زیر ساخت های گردشگری و گردشگری دریایی

ایران در کنار سایر جاذبه های طبیعی، فرهنگی و تاریخی با داشتن بیش از 5800 کیلومتر نوار ساحلی و نیز دارا بودن جزایر زیبا و اکوسیستم استثنایی از استعداد بالقوه ای برای گسترش گردشگری و گردشگری دریایی برخوردار است و در حال حاضر دو جزیره مهم کیش و قسم و مناطق ساحلی، خلیج فارس و دریای عمان و در قالب مناطق ازاد تجاریف مناطق ویژه اقتصادی اداره می شوند و این امر زمینه را برای بهره گیری مناسب از ظرفیت های گردشگری فراهم آورده است.

صنعت انرژی های نو

برای داشتن صنایع دریایی پویا، فعال و اثرگذار در معادلات بین المللی باید خبرگان دریایی کشور که منتخب اتحادیه ها و انجمن های صنفی مستقل و آزاد کشور هستند با همفکری اندیشمندان و کارشناسان صاحب نام جوامع مترقی دریایی دنیا و نیز تحقیقات و مطالعات مستمر و هدفدار به اصلاح و تدوین قوانین و مقررات حقوقی و قضایی صحیح فراگیر کارآمد و به روز در حوزه دریا بپردازند تا بتوان عقب افتادگی های ناشی از قوانین ناقص و ناکارآمد را جبران کرد و بدون انجام این مهم، شرکت ها، سازمان ها، نهادها و سرمایه گذاران بین المللی به بازار صنایع دریایی کشور به عنوان بازاری با ضریب بالای ریسک سرمایه گذاری و کسب و کار، بازاری نامتعادل و نامتعارف می نگرند.

در حوزه صنعت انرژی های نو باید به تولید برق از امواج دریا و توربین های بادی نصب شده در دریا توجه ویژه داشت و صنایع دریایی را تقسیم بندری و برای هر بخش از دید بین المللی تعریف علمی دقیقی، ارائه کرد.

در این بخش تهیه نقشه راه برای اکتشاف برداشت و توسعه بهره برداری در آب های عمیق از اهمیت بسیار زیادی برخوردار و لازم است از پیمانکاران و شرکت های داخلی برای رعایت قوانین و حداکثر استفاده از توان داخلی در امور فنی و مهندسی آموزشی و تحقیقاتی ملزم شوند.

همچنین الزام کارفرمایان دولتی و بزرگ به استفاده از شرکت های خصوصی فراساحلی و سپردن زیر پروژه ها و خدمات مورد نیاز به آن ها ضروری است و آشنایی با فناوری های نوین و انجام تحقیقات در پروژه های فراساحل و سوق دادن تحقیقات دانشگاهی به سمت نیازهای ضروری کشور در حوزه فراساحل، امری مهم به شمار می رود.

ارتقاء دانش فنی شرکت های طراحی و مهندسی ایرانی در پروژه های فراساحل، معرفی روش های نوین در تعمیر و نگهداری ماشین آلات، سکوها و سازه های فراساحل، توجه بیشتر به آب های عمیق دریای خزر و دریای عمان از دیدگاه راهبردی و اقتدار بین المللی، توجه به سایر مباحث فراساحل از قبیل جذب انرژی از دریا، گردشگری و…و نیز لزوم ارتباط قوی تر صنعت و دانشگاه و افزایش سهم هزینه های تحقیقاتی در بخش صنایع فراساحل از دیگر موارد مهمی است که باید به آن توجه کرد.