درخشش همسایگان و خاموشی بنادر ایران ؛ نگاهی به فهرست 100 بندر برتر جهان

سی نیوز– با انتشار فهرست 100 بندر برتر جهان از سوی موسسه معتبر لویدز برای سال 2024، یک واقعیت مهم و تلخ برای بنادر ایران برجسته شد؛ نام هیچ‌یک از بنادر ایران در این فهرست به چشم نمی‌خورد. این در حالی است که بنادر کشورهای همسایه دریایی ایران، از جمله امارات متحده عربی، قطر ، ترکیه وعربستان سعودی به طور پیوسته در این رتبه‌بندی قرار دارند و حتی برخی از آنها شاهد رشد چشمگیر در جایگاه خود بوده‌اند.

به طور مثال بنادر ترکیه موفق به صعود به رتبه های بالاتر در لیست 100 بندر برتر جهان از دیدگاه موسسه لویدز (Lloyd’s) شده اند. چهار بندر ترکیه‌ای به نام‌های آمبارلی، کوجائلی، مرسین و تکیر داغ در این لیست قرار دارند.

• بندر آمبارلی از رتبه 74 به رتبه 64 ارتقاء یافته است.
• بندر کوجائلی از رتبه 89 به رتبه 85 صعود کرده است.
• بندر مرسین از رتبه 92 به رتبه 91 ارتقاء یافته است.
• بندر تکیر داغ نیز جایگاه 100 خود را حفظ کرده است.

وزیر حمل و نقل ترکیه، عبدالقادر اورال اوغلو، به موفقیت بندر آمبارلی در افزایش حجم جابجایی کانتینرها اشاره کرده و اعلام کرده که حجم جابجایی کانتینر در این بندر در سال 2023 به بالاترین سطح در 9 سال اخیر رسیده و نسبت به سال قبل 10.6 درصد افزایش یافته است. همچنین تعداد کل کانتینرهای جابجا شده در بنادر ترکیه نیز با رشد 1.5 درصدی به 12.6 میلیون TEU رسیده است.

در فهرست 100 بندر برتر جهان ، سایر بنادر کشورهای همسایه دریایی ایران حضور برجسته‌ای داشته‌اند ؛ به طور مثال :

1. عربستان سعودی:
   • بندر جده: این بندر از رتبه 41 به رتبه 32 ارتقاء یافته است و با جابجایی 5.6 میلیون TEU در سال 2023 به یکی از مهم‌ترین بنادر منطقه تبدیل شده است
   • بندر ملک عبدالله: این بندر نیز از رتبه 71 به رتبه 70 صعود کرده است و 2.93 میلیون TEU جابجا کرده است​
   • بندر ملک عبدالعزیز در دمام: این بندر از رتبه 90 به رتبه 82 ارتقاء یافته و 2.305 میلیون TEU جابجا کرده است
2. امارات متحده عربی:
   • بندر جبل علی (Jebel Ali Port): در فهرست 100 بندر برتر جهان، بندر جبل علی در دبی به رتبه 16 دست یافته است. این بندر همچنان به عنوان یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین بنادر کانتینری در جهان شناخته می‌شود و نقش کلیدی در تجارت منطقه‌ای و جهانی دارد.
   • بندر ابوظبی (Abu Dhabi Port): بندر ابوظبی، که به طور خاص شامل بندر زاید (Zayed Port) نیز می‌شود، در فهرست 100 بندر برتر به رتبه 39 رسیده است. این بندر به عنوان یکی از بنادر مهم در امارات، به دلیل موقعیت استراتژیک و امکانات پیشرفته خود در بخش لجستیک و حمل‌ونقل، جایگاه مناسبی دارد
3. قطر:
   • بندر حمد (Hamad Port): بندر حمد در دوحه به رتبه 38 دست یافته است. این بندر جدیدترین و بزرگ‌ترین بندر قطر است که با زیرساخت‌های مدرن و امکانات پیشرفته، به یکی از بنادر مهم منطقه خلیج فارس تبدیل شده است.
   • بندر دوحه (Doha Port): بندر دوحه، که به طور عمده برای فعالیت‌های کشتیرانی و تجاری داخلی و منطقه‌ای استفاده می‌شود، به رتبه 77 رسیده است. این بندر به دلیل موقعیت جغرافیایی و خدمات پشتیبانی خود، همچنان نقش مهمی در تجارت قطر ایفا می‌کند.

بنادر این کشورها با سرمایه‌گذاری‌های گسترده، توسعه زیرساخت‌ها و جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی توانسته‌اند سهم زیادی از تجارت جهانی را به خود اختصاص دهند و در لیست موسسه لویدز جایگاه بالایی کسب کنند.

عدم قرار گرفتن بنادر ایران در فهرست برترین بنادر موسسه لویدز دلایل متعددی می‌تواند داشته باشد:

1. تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی:

یکی از عوامل اصلی عدم حضور بنادر ایران در فهرست 100 بندر برتر، تأثیرات گسترده تحریم‌های اقتصادی است. این تحریم‌ها به شدت تعاملات تجاری ایران با دیگر کشورها را محدود کرده و موجب کاهش سرمایه‌گذاری‌های خارجی در توسعه زیرساخت‌های بنادر شده است. این در حالی است که کشورهای همسایه با استفاده از سرمایه‌گذاری‌های خارجی و سیاست‌های حمایتی، بنادر خود را به مراکز مهم تجاری تبدیل کرده‌اند. به عنوان مثال، بندر جده عربستان سعودی با تغییرات اساسی در زیرساخت‌ها و بهره‌برداری از سرمایه‌گذاری‌های کلان توانسته است جایگاه خود را در رتبه‌بندی جهانی ارتقا دهد.

2. کمبود زیرساخت‌ها و تجهیزات:

بندرهای ایران با کمبود تجهیزات مدرن و زیرساخت‌های لجستیکی مواجه‌اند. در مقایسه با بنادر پیشرفته کشورهای همسایه، بنادر ایران نتوانسته‌اند به سرعت به‌روزرسانی شوند و این امر به کاهش توان رقابتی آنها در بازارهای جهانی منجر شده است. کشورهای منطقه، مانند امارات متحده عربی و عربستان سعودی، با سرمایه‌گذاری‌های عظیم در حوزه لجستیک و تجهیزات، توانسته‌اند به سرعت جایگاه خود را تثبیت کنند.

3. نیاز به حمایت و اصلاحات مدیریتی:

وزارت راه و شهرسازی به‌ویژه در بخش دریایی و بندری، نیازمند اصلاحات مدیریتی و تغییرات ساختاری است که به چالاکی و همسان‌سازی رفتارهای بین‌المللی کمک کند. در این راستا، حمایت از مدیران با تجربه و شایسته، بهره‌مندی از تخصص بخش خصوصی، احترام به حقوق سرمایه‌گذاران خصوصی، و ایجاد شفافیت در فرآیندهای اجرایی از جمله مواردی است که می‌تواند به بهبود وضعیت بنادر کمک کند.

4. پیشنهادات برای بهبود وضعیت بنادر ایران:

الف. بکارگیری مدیران شایسته و کارآمد: ضروری است که وزارت راه و شهرسازی از مدیران با تجربه و کارآمد استفاده کند تا بهبود فرآیندهای مدیریتی و اجرای برنامه‌های استراتژیک تسهیل شود.

ب. بهره‌مندی از تخصص بخش خصوصی: تخصص و تجربیات بخش خصوصی باید در فرآیند تصمیم‌گیری‌ها و برنامه‌ریزی‌های کلیدی مورد توجه قرار گیرد و برای حل مشکلات و ارتقاء کارایی از نظرات کارشناسان بخش خصوصی بهره‌برداری شود.

ج. احترام به سرمایه و مالکیت خصوصی: حقوق سرمایه‌گذاران خصوصی باید محترم شمرده شده و محیطی شفاف و حمایتی برای سرمایه‌گذاری‌های خصوصی ایجاد شود.

د. شفافیت در فرآیندها: ایجاد شفافیت در فرآیندهای مالی و اجرایی وزارتخانه و زیر بخش‌ها به کاهش ناکارآمدی و بهبود عملکرد سازمانی کمک خواهد کرد.

ه. تعیین تکلیف شرکت‌های شبه‌دولتی مداخله‌گر: وضعیت شرکت‌های شبه‌دولتی که در امور تجاری مداخله دارند، باید به‌طور شفاف و مشخص تعیین تکلیف شود تا فضای رقابتی عادلانه‌ای ایجاد گردد.

و. بهبود قوانین و مقررات: قوانین و مقررات مرتبط با صنعت حمل‌ونقل دریایی و لجستیک باید مورد بازنگری قرار گیرد و فرآیندهای اداری برای تسهیل فعالیت‌های تجاری تسهیل شود.

ز. تسهیل دسترسی به منابع مالی: ایجاد تسهیلات مالی و اعتباری برای شرکت‌های خصوصی جهت تقویت توان رقابتی و بهبود فعالیت‌های اقتصادی آنان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

ح. تقویت همکاری‌های بین‌المللی: تقویت همکاری‌های بین‌المللی در حوزه اقتصاد دریایی و انتقال تکنولوژی‌های نوین به کشور می‌تواند به ارتقاء صنعت دریایی کمک شایانی کند.

ط. حمایت از تحقیق، پژوهش و آموزش: اختصاص بودجه کافی به تحقیق و توسعه در حوزه اقتصاد دریایی و لجستیک، و ارتقاء سطح آموزشی و پژوهشی در این زمینه‌ها، از اولویت‌های اصلی است.

ی. توجه به بخش لجستیک: بهبود فرآیندهای لجستیکی و تسهیل در گردش کالا، برای افزایش رقابت‌پذیری بنگاه‌ها و بهبود وضعیت اقتصادی کشور ضروری است.

ک. تسریع در اجرای پروژه‌های زیرساختی: تسریع در اجرای پروژه‌های کلیدی زیرساختی بنادر و مراکز لجستیکی، با بهره‌گیری از مطالعات دقیق و جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

ل. حفاظت از محیط زیست دریایی: اجرای قوانین و مقررات برای حفاظت از محیط زیست دریایی و کاهش آلودگی‌ها، به‌ویژه در مناطق بندری و دریایی، از اولویت‌های اساسی است.

م. حمایت از صنایع شیلات و آبزی‌پروری: ارائه تسهیلات مالی و فنی به صنایع شیلات و آبزی‌پروری و افزایش صادرات محصولات دریایی، از دیگر مطالبات است.

ن. توسعه گردشگری دریایی: توجه ویژه به توسعه زیرساخت‌های گردشگری دریایی و جذب سرمایه‌گذاری برای ارتقای این صنعت، به عنوان یک بخش مهم اقتصادی و فرهنگی، مورد انتظار است.

برای اینکه بنادر ایران بتوانند به فهرست 100 بندر برتر جهان وارد شوند، لازم است که اقدامات جامع و هماهنگی در سطح ملی و بین‌المللی انجام شود. این اقدامات شامل بهبود زیرساخت‌ها، جذب سرمایه‌گذاری‌های کلان، استفاده از فناوری‌های نوین، و ارتقاء مدیریت اجرایی است. همچنین، تقویت همکاری‌های بین‌المللی و بهبود قوانین و مقررات می‌تواند به بهبود جایگاه بنادر ایران در عرصه جهانی کمک کند.