پیامدهای جنگ روسیه و اوکراین برای دریای خزر ؛ پاسخ ایران چیست؟!

سی نیوز– گزارش تحلیلی/ جنگ روسیه و اوکراین تأثیرات عمیق و پیچیده‌ای بر کشور های منطقه دریای خزر داشته است. این جنگ نه تنها بر وضعیت سیاسی و اقتصادی کشورهای ساحلی تأثیر گذاشته، بلکه مشکلات زیست‌محیطی نیز به وجود آورده است که می‌تواند به شدت به کشورمان ایران آسیب رساند.

فعالیت‌های نظامی روسیه در دریای خزر

روسیه یکی از کشورهای ساحلی دریای خزر است و دارای ناوگان نظامی در این دریا می باشد که در جریان جنگ اوکراین، روسیه از این ناوگان ها برای پرتاب موشک‌ به سمت اهداف در اوکراین استفاده کرده است. این فعالیت‌ها نه تنها تأثیرات نظامی و سیاسی دارند، بلکه باعث نگرانی‌های جدی زیست‌محیطی نیز شده‌اند.

آلودگی و مرگ‌های جمعی موجودات دریایی

یکی از پیامدهای عمده جنگ روسیه با اوکراین برای دریای خزر، آلودگی‌های ناشی از فعالیت‌های نظامی است. طبق بررسی های منطقه ای در چندین روز اخیر ، مرگ‌ جمعی ماهی‌ها و دیگر موجودات دریایی در سواحل آذربایجان و قزاقستان به طور مستقیم با فعالیت‌های نظامی روسیه مرتبط دانسته و گزارش شده است.

آلودگی ناشی از مواد سمی موشک‌ها و حوادث مربوط به آنها به شدت بر اکوسیستم دریای خزر تأثیر گذاشته است و در آینده موجب از بین رفتن گونه‌های مختلف دریایی می شود. این وضعیت  تهدیدی جدی برای منابع دریایی ایران که وابستگی زیادی به این منابع برای تأمین غذاهای دریایی و درآمدهای اقتصادی خود دارد هم می باشد.

کاهش سطح آب دریای خزر

یکی دیگر از تأثیرات مستقیم جنگ روسیه و اوکراین ، کاهش سطح آب دریای خزر به دلیل کاهش جریان آب از رودخانه ولگا است؛این مشکل به دلیل اقدامات روسیه، مانند ساخت سدها و استفاده بیشتر از منابع آب برای جبران کمبود واردات کشاورزی ناشی از تحریم‌های غربی، به کاهش سطح آب دریای خزر منجر شده است.

همجنین باید گفت که این کاهش سطح آب به مشکلاتی در حمل‌ونقل دریایی، عملیات بندری و مسیرهای تجاری کلیدی مانند کریدور ترانس‌کاسپین منجر شده است.

برای ایران، که از این کریدور تجاری برای ارتباط با بازارهای آسیای میانه و اروپا استفاده می‌کند، این نوع مشکلات مربوط به حمل‌ونقل دریایی می‌تواند به معنای افزایش هزینه‌های لجستیکی، کاهش قابلیت‌های صادراتی و مختل شدن تجارت با کشورهای همسایه باشد.

چالش‌های قانونی و دیپلماتیک

استفاده نظامی روسیه از دریای خزر و کاهش جریان آب از رودخانه ولگا می‌تواند به نقض توافق‌نامه‌های بین‌المللی مربوط به حفاظت از محیط زیست منجر شود. مهم‌ترین این توافق‌نامه‌ها شامل کنوانسیون تهران (Framework Convention for the Protection of the Marine Environment of the Caspian Sea) است که به منظور حفاظت از محیط زیست دریای خزر توسط کشورهای ساحلی این دریا امضا شده است.

کنوانسیون تهران تصریح می‌کند که تمام کشورهای ساحلی موظف به جلوگیری از آلودگی دریایی و حفاظت از تنوع زیستی و محیط زیست دریای خزر هستند. با این حال، فعالیت‌های نظامی روسیه و کاهش جریان آب ولگا می‌تواند باعث آلودگی و تخریب محیط زیست دریای خزر شود که در تضاد با تعهدات این کنوانسیون است.

پیشنهادات:

1. تشدید نظارت و پژوهش: متخصصان و مسئولان ایرانی باید نظارت بر وضعیت محیط زیست دریای خزر را افزایش داده و پژوهش‌های بیشتری در مورد تأثیرات فعالیت‌های نظامی و کاهش سطح آب انجام دهد.
2. تقویت همکاری‌های منطقه‌ای: همکاری‌های نزدیک‌تر با کشورهای ساحلی دریای خزر برای مدیریت بحران‌های زیست‌محیطی و تجاری و اجرای توافق‌نامه‌های بین‌المللی می‌تواند به حل مشکلات کمک کند.
3. جلب توجه بین‌المللی: استفاده از فرصت‌هایی مانند کنفرانس COP29 برای جلب توجه جهانی به مشکلات زیست‌محیطی دریای خزر و افزایش حمایت بین‌المللی می‌تواند به حل مسائل و جلب حمایت مالی و فنی کمک کند.

با توجه به پیچیدگی‌ها و حساسیت‌های دیپلماتیک، ایران باید با اتخاذ رویکردهای دیپلماسی محیط زیستی و همکاری‌های منطقه‌ای، به دنبال راه‌حل‌های مشترک برای حفاظت از منابع طبیعی و اقتصادی دریای خزر باشد. تنها از طریق این اقدامات هماهنگ و چندجانبه است که می‌توان از تأثیرات مخرب جنگ اوکراین بر محیط زیست و اقتصاد دریای خزر کاست و آینده‌ای پایدارتر برای منطقه تضمین کرد.