تکمیل سیاست ترانزیتی خزر مستلزم توجه به دریاست

اجلاس دو روزه همکاری‌های ترانزیتی میان ایران و ۶ کشور آسیای‌میانه انجام گرفت. به گفته مقام‌های وزارت راه یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که در روابط ایران با آسیای‌میانه وجود دارد، موضوع ترانزیت است. در پایان این اجلاس بنا شد تا ۶ ماه آینده کارگروهی دائمی تشکیل شود و یک مدل مدیریت کریدوری را نهایی کند تا بر مبنای آن در اجلاس بعدی درباره همه فرآیندها، هزینه‌ها و ویزای رانندگان تصمیم‌گیری شود. درباره این موضوع با سید‌علی حسینی، رئیس کمیسیون حمل‌ونقل و لجستیک اتاق بازرگانی ایران گفت‌وگویی انجام شده که در ادامه می‌آید:

ارزیابی شما از اجلاس دو روزه ترانزیتی تهران چیست؟

این اجلاس در ادامه اجلاسی بود که وزرای حمل‌ونقل این کشور‌ها در سمرقند و تاشکند برگزار کردند. به‌نظر من ایران باید به سمت یکپارچه‌کردن ترانزیت با کشور‌های شرق دریای خزر که محصور در خشکی هستند، پیش برود. درباره همکاری با ایران به دلیل اینکه مسیر روسیه به اوکراین بسته شده و این کشور‌ها باید از کشوری که دسترسی دریایی دارد استفاده کنند اکنون کشور ما درمیان گزینه‌های همکاری قرار گرفته است. اگر دقت کنید این کشور‌ها همگی کشور‌های مشترک المنافع هستند و تنها ایران است که خارج از این مجموعه قرار دارد که به دلیل شرایط جدید ژئوپلیتیک است.

ماحصل این همکاری چیست؟
به گفته معاونت راه وشهرسازی ۲۰‌میلیون‌تن ترانزیت به واسطه آن از طریق ایران انجام می‌گیرد، بنابراین به‌نظر من ادامه این روند باعث همگرایی بیشتر میان کشور‌ها می‌شود. برای نمونه ۱۰، ۱۲ روز پیش ترکمنستان هزینه ترانزیتی ۵/ ۱ دلار بابت هر کیلومتر را حذف کرد، اما مرحله مهم‌تر این است که معافیت‌های روادید برقرار کنیم. در تمام این کشور‌ها اتباع می‌توانند به‌راحتی سفر کنند، اما ما این مزیت را نداریم. بسیاری از رانندگان ایرانی از این مساله گلایه دارند و از مشکلات دریافت روادید برای کار خود سخن می‌گویند. در شرایط جدید ایران تنها مسیر امن برای این کشور‌ها است و باید از این فرصت برای لغو روادید استفاده کرد

با توجه به ظرفیت‌های موجود ناوگان حمل‌ونقل ایران امکان هضم این حجم از افزایش مبادلات ترانزیتی وجود دارد؟
پتانسیل آن هست، اما در عمل قدرت هضم این حجم از افزایش حجم ترانزیت برای شبکه حمل‌ونقل ما وجود ندارد. مهم‌ترین مشکل این است که سیستم حمل‌ونقل این کشور‌ها ریل-پایه است درحالی‌که ما در زمینه حمل‌ونقل ریلی مشکلات بسیار زیادی داریم. مهم‌ترین مساله سیستم حمل‌ونقل ریلی ما مساله زمان است و سیرحرکت ریلی در ایران عدد بسیار پایینی است. علاوه‌بر این ما در بحث حمل‌ونقل کامیون هم بی‌مشکل نیستیم.

مشکلات طرف‌های مقابل چیست؟
علاوه‌بر مشکلات ما، مشکلاتی هم هست که به طرف دیگر بازمی‌گردد. برای نمونه کامیون‌های این کشور‌ها از این مساله شکایت دارند که برای دریافت سوخت در ایران با مشکل مواجه هستند. مشکلاتی که رانندگان این کشور‌ها مطرح می‌کنند این است که با وجود پرداخت مابه التفاوت قیمت سوخت باز‌هم نمی‌توانند از سوخت در ایران استفاده کنند. یک کارت سوخت ویژه برای این رانندگان صادر می‌شود که گلایه‌های بسیاری دارند مبنی‌بر اینکه در خیلی از جایگاه‌ها با این کارت به آن‌ها سوخت ارائه نمی‌شود. وزارت نفت باید در این زمینه همکاری‌های بیشتری انجام دهد تا این مشکل برطرف شود.

درباره مشکلات مربوط به روادید چه اقداماتی صورت‌گرفته است؟
درباره بحث روادید برخی پیشرفت‌ها حاصل شده است. برای نمونه قزاقستان اکنون لغو روادید کرده است. ازبکستان هم به‌دنبال لغو روادید است و احتمالا به‌زودی به نتیجه برسد، اما مهم‌تر از همه ترکمنستان است که برای ایران از اهمیت بسیاری برخوردار است. همه ورودی ما از مسیر ترکمنستان است و به همین دلیل لغو روادید از سوی ترکمنستان از همه این کشور‌ها برای ما مهم‌تر است.

جز این مسائلی که مطرح کردید چه موانع دیگری وجود دارد؟
سیاست نگاه به شمال در بحث ترانزیت بدون استفاده از ظرفیت‌های خزر و شناور‌های رورو ناقص است و باید بسته کامل ترانزیتی داشته باشیم تا بتوانیم با خیال آسوده با کشور‌های شمال وارد معاملات ترانزیتی بشویم. این کشور‌ها فعلا به ما نیاز دارند و ما باید شرایطی را در نظر بگیریم که یکی از کشور‌های جمهوری‌آذربایجان یا ترکمنستان مسیر خود را برای ترانزیت به روی ایران ببندد، در نتیجه ما باید بتوانیم با استفاده از شناور‌های رورو کامیون‌های خودمان را به بنادر روسیه یا قزاقستان برسانیم.

اقدامی در این راستا انجام‌شده است؟
این سامانه هنوز شکل نگرفته و سرمایه‌گذاری هم در آن صورت نگرفته است، در صورتی‌که برای نمونه جمهوری‌آذربایجان ۱۷ یا ۱۸ فروند از این شناور‌ها دارد و استفاده می‌کند. در بخش‌خصوصی هم با اینکه بار‌ها پیشنهاد شده است و حتی کنسرسیومی هم برای این کار تشکیل شده، هنوز اتفاقی در عمل نیفتاده و این موضوع در حد حرف باقی‌مانده، درحالی‌که سیاست ترانزیتی با غفلت از مساله دریا‌ها همچنان ناقص باقی می‌ماند.

منبع: دنیای اقتصاد