کانال پاناما، تسهیل کننده تجارت دریایی میان سه قاره

کانال پاناما یک کانال ساختگی است که اقیانوس آرام را به اقیانوس اطلس وصل می‌کند و سبب می شود تجارت دریایی میان قاره اروپا به آمریکا و از آمریکا به آسیا تسهیل شود.

همواره نقاط استراتژیک و سوق‌الجیشی در جهان مورد مناقشه کشورهای مختلف و به ویژه قدرت‌های بزرگ در طول تاریخ بوده، به طوری که این مناطق از نظر اقتصادی، سیاسی، نظامی یا مذهبی دارای اهمیت زیادی هستند. کشورهای کوچکی نیز که در همسایگی یک نقطه استراتژیک هستند از نظر قدرت‌های بزرگ دارای اهمیت ژئوپلیتیکی می‌شوند، چرا که با تسلط بر این کشورها می‌توانند به قدرت‌های رقیب فشار وارد کنند.

یکی از این نقاط استراتژیک، حساس و سوق الجیشی در جهان کانال “پاناما” است که قاره های آسیا، اروپا و آمریکا را به یکدیگر متصل می‌کند و نقش مهمی در تجارت دریایی کشورهای مختلف دارد.

برای بررسی بیشتر دلایل اهمیت کانال پاناما در جهان، ایسنا با محمدعلی بصیری-استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان به گفت‌وگو پرداخت که در ادامه می‌خوانید:

کانال پاناما زمان سفر دریایی را ۲۵ برابر کاهش داد

بصیری با بیان اینکه کانال پاناما سه قاره جهان را به یکدیگر متصل می‌کند، گفت: کانال پاناما در واقع یک کانال ساختگی است که اقیانوس آرام را به اقیانوس اطلس وصل می‌کند و سبب می‌شود تجارت دریایی میان قاره اروپا به آمریکا و از آمریکا به آسیا تسهیل شود. این کانال در خاک کشور پاناما قرار دارد و آمریکای شمالی را به آمریکای جنوبی متصل می‌کند و با احداث این کانال، پاناما از کلمبیا مستقل شد و امروز حدود ۵ میلیون نفر جمعیت دارد.

وی افزود: قبل از احداث کانال پاناما کشتی‌های تجاری مجبور بودند آمریکای جنوبی را دور بزنند که در نتیجه ۲۰ هزار کیلومتر به مسافتی که باید طی می کردند اضافه می شد که با احداث این کانال که ۷۷ کیلومتر از خاک پاناما عبور می کند این ۲۰ هزار کیلومتر که دو هفته برای طی کردن آن لازم بود به ۸ ساعت کاهش پیدا کرد که این امر در کاهش زمان و هزینه های حمل و نقل دریایی تاثیر شگرفی داشت.

مشکلات اقلیمی سدی برای احداث کانال پاناما بود

این استاد علوم سیاسی و روابط بین الملل دانشگاه اصفهان، گفت: تاریخچه کانال پاناما به تلاش‌هایی که در سال ۱۸۸۰ میلادی به رهبری فرانسوی‌ها که در آن زمان شهرت زیادی در ساخت کانال داشتند بر می‌گردد، شخصی به نام “فردیناند دولسپس” که کانال سوئز را ساخته بود مذاکراتی را با دولت کلمبیا انجام می‌دهد که پروژه ساخت کانال پاناما را مانند سوئز انجام دهد، اما به دلیل مشکلات اقلیمی موفق به احداث کانال نمی‌شود وسط این مسیر دریاچه ای است که اگر از دو طرف کانال زده می‌شد این دریاچه حدود ۲۵ متر بالاتر از سطح اقیانوس بود که در نتیجه با خالی شدن آب، وسط این ارتفاع خالی و بدون آب می‌ماند و قابل کشتیرانی نبود.

بصیری ادامه داد: با متوقف شدن طرح احداث کانال سوئز توسط فرانسوی ها، شرکت‌های آمریکایی ورود می‌کنند و آمریکایی‌ها با ابتکاری که انجام می‌دهند در سال ۱۹۰۰ ادامه ساخت کانال پاناما را آغاز می‌کنند و در سال ۱۹۱۴ و ابتدای جنگ جهانی اول کانال پاناما به بهره برداری می‌رسد. این کانال دوطرفه و به طول ۷۷ کیلومتر ساخته شده است و به دلیل سختی آب و هوا و شرایط دشوار محیطی مجموعا ۲۷۵۰۰ کارگر برای احداث این کانال جان خود را از دست دادند.

عبور سالانه ۱۴ هزار کشتی از کانال پاناما

وی گفت: به دلیل مشکل فنی که وجود داشت آمریکایی ها برای این منظور که بتوانند دریاچه را وسط کانال نگه دارند و ارتفاع سبب بازگشت آب نشود با چند کانال هیدرولیکی در شرق و غرب کانال این مشکل را حل کردند. طبق آمار سال ۲۰۰۵ چیزی حدود ۱۴ هزار کشتی تجاری و نظامی از کانال پاناما عبور کرده و ارزش کالاهای عبور داده شد ۲۸۰ میلیون پوند بوده است.

این کارشناس مسائل بین الملل، افزود: کانال پاناما از نظر نظامی و استراتژیک اهمیت بالایی برای تجارت آمریکا و اروپا دارد که کنترل امنیتی آن را آمریکا بر عهده دارد، اما مدیریت و درآمد ناشی از این کانال را دولت پاناما به دست می‌آورد و عوارض عبور آن در سال، ۲ میلیارد دلار می‌شود. عرض کانال پاناما ۳۳ متر است که برخلاف طول آن عرض کمی دارد.

بصیری اظهار کرد: مهمترین خصوصیتی که کانال پاناما در میان کانال‌های دنیا دارد بیشتر به دلیل بُعد تجاری و بازرگانی آن است. در جنگ جهانی اول نیز کشتی‌های حامل سلاح و تدارکات جنگی از این کانال عبور می‌کردند که این موضوع اهمیت نظامی و استراتژیک آن را به خوبی نمایان می‌کند. از نظر ژئوپلیتیکی نیز سلطه بر این کانال سبب می‌شود که کشور مسلط بر آن در تجارت جهانی قدرت بیشتری داشته باشد.

وی گفت: کانال پاناما گذرگاهی است که کمترین تنش نظامی برای جابجایی قدرت در آن رخ داده، چرا که همیشه از زمان احداث تحت سلطه آمریکا بوده است. محمد رضا شاه پهلوی بعد از فرار از ایران حدود ۱۰ روز در پاناما به سر برد و سپس به مصر رفت.